Doğu Anadolu Bölgesi'nin Ağrı İli'ne bağlı ilçe olan Tutak, kuzeyde Eleşkirt İlçesi, kuzeydoğuda Ağrı Merkez, doğuda Hamur, güneyde Patnos ilçeleri, güneybatıda Muş, batıda da Erzurum İlleri ile çevrilidir. Yaklaşık 1.800-2.000 m. yüksekliğindeki düzlüklerden oluşan ilçenin kuzeyini Çakmak Dağı'nın uzantısı olan bölümler engebelendirmektedir.
Murat Irmağı'ndan kaynaklanan Arabalı, Esmer, Atabindi, Karahalit, Çelebaşı dereleri yöreyi sulamaktadır.
Yüzölçümü 1.562 km2 olup, toplam nüfusu 2000 genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 34.596 dır.
İlçenin ekonomisini tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır. İklimin sertliğinden tarım yeterli değildir. Bununla beraber buğday, arpa az da olsa nohut, mercimek, elma, kavun, karpuz, kayısı yetiştirilmektedir.Hayvancılık en önemli ekonomik gelir kaynağı olup, koyun ve sığır yetiştirilir.İlçede geleneksel olarak sürdürülen Arap atı yetiştiriciliği sürdürlmektedir.
İlçede yeterli bir arkeolojik araştırma yapılmadığından tarihi geçmişi ile ilgili bilgiler kesinleşememiştir. Bununla birlikte, yöre tarihinin MÖ.XV.yüzyıla kadar indiği Hurri ve Mitannilerin, daha sonra da Urartuların buraya egemen oldukları bilinmektedir. Sonraki dönemlerde Medler ardından Persler bölgeye hakim olmuşlar ve bu durum MÖ.331 yılına, Büyük İskender'in Persleri İssos savaşında yenmesine kadar sürmüştür. Bölgede Romalılarla Partlar sürekli mücadele etmiş, MS.III.yüzyılda Sasaniler bir süre buraya hakim olmuşlar, 647 yılında da sasanileri yenen Araplar buraya hakim olmuşlardır.
Malazgirt Savaşından sonra Celaleddin Harzemşah, ardından Moğollar, Celayiroğulları bölgede egemen olmuş, Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Seferinden (1514) sonra da Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarında Rusların işgaline uğrayan bölge 1878 Ayastefanos Anlaşmasıyla tekrar Osmanlı topraklarına katılmıştır. XIX.yüzyılın sonlarında Erzurum vilayetinin Beyazıt sancağına bağlı Antap kazasının sınırları içerisinde idi.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler şunlardır; Kan Kalesi (Kale-i Hum), Zencir Kale ve Karagöz Kilisesi.
Kan Kalesi (Kale-i Hum)
Tutak İlçesinin 20 km. güneydoğusunda Dönertaş (Kalekul) Köyü yakınlarındaki bu kalenin de ne zaman ve kimler tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.
Günümüze yalnızca temel kalıntıları ulaşabilmiştir.
Zencir Kale
Tutak İlçesi yakınlarındaki Katavin Dağı’nda bulunan bu kalenin de ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir.
Günümüze harap ve yıkık durumda gelebilmiştir. Üzerinde herhangi bir araştırma ve inceleme yapılmamıştır.
Karagöz Kilisesi
Tutak ilçesinin 26 km. batısındaki Dayapınarı (Noktulu) Köyü yakınındaki bu kilise kayalara oyularak yer altına yapılmıştır. Benzeri Hamur’un Beklemez Köyü yakınında olan bu kilisenin içerisine merdivenlerle inilmektedir.
Kilisenin yapım tarihi konusunda herhangi bir bilgi bulunmamakla beraber Erken Bizans döneminde yapıldığı sanılmaktadır.