FLASH GORDON
7 Ocak 1934'deki New York World'ün Pazar ilavesinde ilk kez okura sunulan Flash Gordon aslında Philippe Willie ve Edwin Balmer isimli gazetecilerin 'When Worlds Collide' başlıklı haber nitelikli bir yazısından esinlenilerek ortaya çıkarılmış ve geliştirilmiştir. Gordon bütün çizgiroman otoritelerinin sıklıkla vurguladıkları gibi savaş öncesinin en büyük ve tanınmış kahramanı olmuştur. 'Geleceğin Pilotu' olarak da lanse edilen Gordon, hem kendisinden sonraki pek çok çizgiroman için esin kaynağı olmuş, hem de dönemin çizgiromanla içice olan sanat kolu sinemaya da bol bol malzeme olmuş ve popülaritesini arttırmıştır. O yıllarda Gordon'u beyazperdede canlandıran Buster Crabbe ile de özdeşleşerek, kendisinden önceki ilk bilimkurgu çizgiroman kahramanı olan Buck Rogers'a dahi fark atmıştır. 1940 yılından itibaren haftalık periyoda da taşınan Gordon için Austin Briggs isimli ressam, karakterin yaratıcısı Alex Raymond'a asistanlık yapmaya başlamıştır. 1948'e kadar yayınlanan çizimlerde stili Alex Raymond'a benzeyen ve kendine onu örnek alan Austin Briggs'in de büyük katkılarıyla gelen karekter; 1948-1967 arasında da tamamen Mac Raboy'a devredilmiştir. Bu tarihten sonra da Frank Frazetta, Al Williamson, Sy Barry, Ray Krendell ve Ric Estrada gibi pek çok ünlü ressamın asistanlıklarıyla Dan Barry seriyi devralıp devam ettirmişlerdir. 1976'dan itibaren Dan Barry, Fujitani'ye asistanlık etmeye başlamış ve bu durum 1987'ye kadar sürmüştür.
Baytekin Maceralar Peşinde adlı dergi kapağında yayınlanan Flash Gordon kareleri.
Flash Gordon'un orijinal ana konusu ise şöyledir: Dr.Zarkov (ki onun da adı Bay Tekin örneğinde olduğu gibi ülkemizde yayınlanırken değişmiş ve Doktor Çetinel olmuştur) isimli bilimadamının geliştirdiği bir araçla uzaya açılan Gordon ve sevgilisi Dale/Yıldız, Mongo gezegenine inerler. Gezegende diktatörvari imparator Ming ve onun zulmüne karşı William Tell benzeri girişimlerle ona engel olmaya çalışan Prens Barin arasındaki çekişmenin ortasına düşen bu üçlü, tam bir serüvenin içinde kendilerini bulurlar. Ejderhalar, aslan adamlar, kartaladamlar, kertenkele adamlar ve bin bir entrikanın arasından zaman zaman Gordon'un cesareti ve becerileri, zaman zaman da Dr. Zarkov'un bilimsel çalışmaları sayesinde iyilerden ve ezilenlerden yana tavır alan dünyalılar Ming'le büyük bir savaşın içine girerler. 1941 yılında İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla dünyaya dönen üç kahraman maceralarına burada devam ederler (bu maceralar maalesef Türkiye'de hiç yayınlanmamıştır). Alex Raymond'dan sonra gelen ressamlar Gordon'un Ming'le olan maceralarına geri dönüşler yapıp ona atıflar yapmışlardır. Ming de Gordon'la neredeyse terazinin farklı kefelerini oluşturmuşlardır.
Çocuk Sesi dergisinin 353. sayısında, Gökyüzü Ülkelerinde Geçen Yeni Serüvenler başlığıyla çıkan Flash Gordon kareleri.
Raymond'un hareketli iç dinamiği olan kare tasarımları füturistik mekanlar ve eşdeğer varlığı olan mistik hayvan karakterleriyle seri, bir destan havasında işlenmiştir. Seriyi ünlü bilimkurgu yazarı Lovecraft'ın ve Edgar Rice Burroughs (Tarzan ve John Carter'ın yaratıcısı), Robert E.Howard'ınkiler (Conan, Kull, Red Sonja yaratıcısı) gibi hayali bir evren olarak yaratmış ve onu binlerce karakterle doldurarak beslemiştir. Mongo gezegeni bu anlamda ayrıca incelemesi yapılacak kadar detaylandırılmıştır. Her biri ikişer yıl süren ilk iki maceradan sonra Alex Raymond en çarpıcı karakteri Flash Gordon'u yetenekli yardımcısı Austin Briggs'e tamamıyla devretmeden önce toplam 7 adet daha Gordon macerası hazırlamıştır. Her biri 52 banttan oluşan bu maceralarda Gordon karekteri ve Raymond ekolü iyice belirginleşmiştir. İşte bu yıllarda Flash Gordon aktarıldığı sinema sanatıyla da maceralar yaşamış ve yaşatmıştır.
Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı Baytekin ile Bayçetin formalarından birinin kapağı.
Ülkemizde ilk kez yayına girdiği 13 Mayıs 1935 tarihli Çocuk Sesi dergisinin 281. sayıdan itibaren Türkçe konuşmaya başlayan Flash Gordon, Baytekin başlığı altında yayınlanmıştır. Hatta bu ilk ortaya çıkışında 'Bay Tekin'in Akla Durgunluk Veren Maceraları' şeklinde bir üst başlık da kullanılmıştır. 1936 yılı içinde Amerika'da çevrilen ilk filminin aynı yıl içinde Türkiye'de de gösterime girmesi dolayısıyla Çocuk Sesi'nde yayınlanmakta olan maceraları albüm formatında yeniden basılmıştır. Filminde de kullanılan ve okurlarca aşın derecede kabul gören Baytekin adı daha sonra yayınlanan pek çok Gordon macerasında logo olarak kullanılmıştır. 1941'de Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı ve 'resimli heyecanlı roman' üst başlığıyla yayınlanan Bay Tekin'in yanı sıra, 1943'de yayınlanan Dört İzci adlı bir dergide 'Gökyüzü Ülkelerinde' başlığı altında bazı maceraları yayınlanan Flash Gordon, burada ülkemizde eşine rastlanmadık bir şekilde Şimşek, sevgilisi Dale Arden de Kamile adını almıştır. 1940'lı yıllarda Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı Baytekin ile Bayçetin başlıklı yatay formata sahip kısa ömürlü dergide ise, çizer Şahap Ayhan'ın Flash Gordon sevgisinden kaynaklandığı anlaşılan 'Bay Tekin ile Mandraki Ankara'ya Gidiyorlar' gibi absürd bir başlıkta 'inanılmaz' bir macera yaşamışlardır.
King Features Syndicate'den çok daha önce Türkiye'de üretilen bir macerada buluşan Mandrake ile Flash Gordon...
1001 Roman dergisini takiben Baytekin başlığı, sonraki yıllarda Kemal Özcan'ın yayınladığı 1001 Macera' da; 1948'de Hamid Şendur'un bastığı Kara Maske'de Bay Tekin Acaip Mahluklar Diyarında başlığı; 1950 ve 1952 tarihlerinden itibaren yayınlanan iki ayrı 1001 Özel serisinde; 1952 yılında Acar adlı haftalık dergide ve yayıncı Hamid Şendur'un Ateş adlı dergilerinde Baytekin başlığı altında ve 1956'da Nebioğlu Yayınevi tarafından basılan Arkadaş'da Flaş Gordon ismi altında maceraları yayınlanmıştır. Bu yayınları 1960'da Türkiye Yayınevi tarafından yayınlanan Büyük Ateş dergisinde Mac Raboy'un çizgileriyle; 1950'lerin sonundan itibaren on yıl kadar Hürriyet Gazetesi; 1960'ların hemen başında Pazar dergisinde Gökler Hakimi Baytekin; 1970'lerin ortalarında Tercüman Gazetesinde Gökler Hakimi Gordon adlarıyla günlük bant formatında basılmış ve 1980'lerin hemen başında Nalan Hazer'in Kung-Fu adlı kısa ömürlü dergisinde dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Flash Gordon, 1981'de Milliyet Çocuk sayfalarına Baytekin adıyla yeniden taşınmış, 1982 yılında yayınlanan Milliyet Çocuk 'özel sayı'lardan biri de bu bilimkurgu kahramanının 1980 yapımı filminin çizgiroman uyarlamasına ayrılmıştır. Ayrıca yine aynı dergide 1983 yılı içinde yaratıcısı Alex Raymond' un başlığı bırakmadan önceki son dönem çizgileriyle bazı maceraları yayınlanmıştır.
Milliyet Çocuk ve Çocuk Haftası tarafından verilen Baytekin 'özel sayı'larının kapakları.
Kahramanın ülkemizde kendi başlığını taşıyan uzun süreli periyodik bir yayın olarak çıkması ise 1970 yılında gerçekleşmiştir. Bu dönemde Uzay Yayınları tarafından ilk sayısı 28 Şubat 1971 tarihinde okura sunulan Süper Gordon başlıklı haftalık dergi yayınevi sahibi Şevket Kadayıfçı'nın girişimiyle gündeme gelmiştir. Genelde Al Williamson'ın çizdiği maceralara yer veren bu seri 28 Mart 1972'de çıkan 58. sayısıyla yayın hayatını noktalamış, ayrıca bunların tamamına yakını daha sonradan ciltlenerek yeniden okurla buluşmuştur. Bu ilk defa bağımsız olarak ve kendi adını taşıyan logoyla birlikte periyodik şekilde ortaya çıkışının yaklaşık bir sene ardından 18 Haziran 1973 günül Tay Yayınları'nın beyaz atlı zarif amblemiyle yayına giren Gordon serisi, 'Dünyanın En Ünlü Uzay Kahramanı' üst başlığıyla çıkmıştır. Bilimkurgunun daha ziyade uzay teması üzerine kurulu olan bu dönemin Flash Gordon öyküleri ise, Dan Barry; Fujitani ve Ric Estrada gibi değerli çizerlerin muhteşem karelerinden oluşmuştur. Sonradan 26 cilde sığan 100'den fazla fasikülün yayını 1975 yılı ortalarında sona ermiş, 1977 yılından itibaren ve bu kez cilt formatında 30 sayı boyunca okuyucularla tekrar buluşmuştur. Tay tarafından baskıya sokulan üçüncü Gordon serisi ise 50 cilt halindeki koleksiyonuyla 1985'de devreye girmiş, 1990'ların başında birkaç ay haftalık tempoda, sonradan ciltli olarak yayınlanan Gordon 'süper albüm'leri toplam 16 sayıya ulaşmasına karşın, başlığın bu tarihten sonra uzun sürecek suskun bir döneme girmesini beraberinde getirmiştir. Gordon, ülkemizde en çok özel dergisi çıkan çizgiroman kahramanlarından biri olarak oldukça büyük bir koleksiyona sahiptir.
Şahap Ayhan'ın Alex Raymond'ın tasarımından kopyalayarak hazırladığı Baytekin dergisi ve Uzay Yayınları tarafından basılan Süper Gordon dergisinin ilk sayı kapağı.
Tay Yayınlarının 1973, 1983 ve 1988 serilerinden birer sayının kapakları.
7 Ocak 1934'deki New York World'ün Pazar ilavesinde ilk kez okura sunulan Flash Gordon aslında Philippe Willie ve Edwin Balmer isimli gazetecilerin 'When Worlds Collide' başlıklı haber nitelikli bir yazısından esinlenilerek ortaya çıkarılmış ve geliştirilmiştir. Gordon bütün çizgiroman otoritelerinin sıklıkla vurguladıkları gibi savaş öncesinin en büyük ve tanınmış kahramanı olmuştur. 'Geleceğin Pilotu' olarak da lanse edilen Gordon, hem kendisinden sonraki pek çok çizgiroman için esin kaynağı olmuş, hem de dönemin çizgiromanla içice olan sanat kolu sinemaya da bol bol malzeme olmuş ve popülaritesini arttırmıştır. O yıllarda Gordon'u beyazperdede canlandıran Buster Crabbe ile de özdeşleşerek, kendisinden önceki ilk bilimkurgu çizgiroman kahramanı olan Buck Rogers'a dahi fark atmıştır. 1940 yılından itibaren haftalık periyoda da taşınan Gordon için Austin Briggs isimli ressam, karakterin yaratıcısı Alex Raymond'a asistanlık yapmaya başlamıştır. 1948'e kadar yayınlanan çizimlerde stili Alex Raymond'a benzeyen ve kendine onu örnek alan Austin Briggs'in de büyük katkılarıyla gelen karekter; 1948-1967 arasında da tamamen Mac Raboy'a devredilmiştir. Bu tarihten sonra da Frank Frazetta, Al Williamson, Sy Barry, Ray Krendell ve Ric Estrada gibi pek çok ünlü ressamın asistanlıklarıyla Dan Barry seriyi devralıp devam ettirmişlerdir. 1976'dan itibaren Dan Barry, Fujitani'ye asistanlık etmeye başlamış ve bu durum 1987'ye kadar sürmüştür.
Baytekin Maceralar Peşinde adlı dergi kapağında yayınlanan Flash Gordon kareleri.
Flash Gordon'un orijinal ana konusu ise şöyledir: Dr.Zarkov (ki onun da adı Bay Tekin örneğinde olduğu gibi ülkemizde yayınlanırken değişmiş ve Doktor Çetinel olmuştur) isimli bilimadamının geliştirdiği bir araçla uzaya açılan Gordon ve sevgilisi Dale/Yıldız, Mongo gezegenine inerler. Gezegende diktatörvari imparator Ming ve onun zulmüne karşı William Tell benzeri girişimlerle ona engel olmaya çalışan Prens Barin arasındaki çekişmenin ortasına düşen bu üçlü, tam bir serüvenin içinde kendilerini bulurlar. Ejderhalar, aslan adamlar, kartaladamlar, kertenkele adamlar ve bin bir entrikanın arasından zaman zaman Gordon'un cesareti ve becerileri, zaman zaman da Dr. Zarkov'un bilimsel çalışmaları sayesinde iyilerden ve ezilenlerden yana tavır alan dünyalılar Ming'le büyük bir savaşın içine girerler. 1941 yılında İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla dünyaya dönen üç kahraman maceralarına burada devam ederler (bu maceralar maalesef Türkiye'de hiç yayınlanmamıştır). Alex Raymond'dan sonra gelen ressamlar Gordon'un Ming'le olan maceralarına geri dönüşler yapıp ona atıflar yapmışlardır. Ming de Gordon'la neredeyse terazinin farklı kefelerini oluşturmuşlardır.
Çocuk Sesi dergisinin 353. sayısında, Gökyüzü Ülkelerinde Geçen Yeni Serüvenler başlığıyla çıkan Flash Gordon kareleri.
Raymond'un hareketli iç dinamiği olan kare tasarımları füturistik mekanlar ve eşdeğer varlığı olan mistik hayvan karakterleriyle seri, bir destan havasında işlenmiştir. Seriyi ünlü bilimkurgu yazarı Lovecraft'ın ve Edgar Rice Burroughs (Tarzan ve John Carter'ın yaratıcısı), Robert E.Howard'ınkiler (Conan, Kull, Red Sonja yaratıcısı) gibi hayali bir evren olarak yaratmış ve onu binlerce karakterle doldurarak beslemiştir. Mongo gezegeni bu anlamda ayrıca incelemesi yapılacak kadar detaylandırılmıştır. Her biri ikişer yıl süren ilk iki maceradan sonra Alex Raymond en çarpıcı karakteri Flash Gordon'u yetenekli yardımcısı Austin Briggs'e tamamıyla devretmeden önce toplam 7 adet daha Gordon macerası hazırlamıştır. Her biri 52 banttan oluşan bu maceralarda Gordon karekteri ve Raymond ekolü iyice belirginleşmiştir. İşte bu yıllarda Flash Gordon aktarıldığı sinema sanatıyla da maceralar yaşamış ve yaşatmıştır.
Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı Baytekin ile Bayçetin formalarından birinin kapağı.
Ülkemizde ilk kez yayına girdiği 13 Mayıs 1935 tarihli Çocuk Sesi dergisinin 281. sayıdan itibaren Türkçe konuşmaya başlayan Flash Gordon, Baytekin başlığı altında yayınlanmıştır. Hatta bu ilk ortaya çıkışında 'Bay Tekin'in Akla Durgunluk Veren Maceraları' şeklinde bir üst başlık da kullanılmıştır. 1936 yılı içinde Amerika'da çevrilen ilk filminin aynı yıl içinde Türkiye'de de gösterime girmesi dolayısıyla Çocuk Sesi'nde yayınlanmakta olan maceraları albüm formatında yeniden basılmıştır. Filminde de kullanılan ve okurlarca aşın derecede kabul gören Baytekin adı daha sonra yayınlanan pek çok Gordon macerasında logo olarak kullanılmıştır. 1941'de Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı ve 'resimli heyecanlı roman' üst başlığıyla yayınlanan Bay Tekin'in yanı sıra, 1943'de yayınlanan Dört İzci adlı bir dergide 'Gökyüzü Ülkelerinde' başlığı altında bazı maceraları yayınlanan Flash Gordon, burada ülkemizde eşine rastlanmadık bir şekilde Şimşek, sevgilisi Dale Arden de Kamile adını almıştır. 1940'lı yıllarda Mustafa Kızıltan'ın yayınladığı Baytekin ile Bayçetin başlıklı yatay formata sahip kısa ömürlü dergide ise, çizer Şahap Ayhan'ın Flash Gordon sevgisinden kaynaklandığı anlaşılan 'Bay Tekin ile Mandraki Ankara'ya Gidiyorlar' gibi absürd bir başlıkta 'inanılmaz' bir macera yaşamışlardır.
King Features Syndicate'den çok daha önce Türkiye'de üretilen bir macerada buluşan Mandrake ile Flash Gordon...
1001 Roman dergisini takiben Baytekin başlığı, sonraki yıllarda Kemal Özcan'ın yayınladığı 1001 Macera' da; 1948'de Hamid Şendur'un bastığı Kara Maske'de Bay Tekin Acaip Mahluklar Diyarında başlığı; 1950 ve 1952 tarihlerinden itibaren yayınlanan iki ayrı 1001 Özel serisinde; 1952 yılında Acar adlı haftalık dergide ve yayıncı Hamid Şendur'un Ateş adlı dergilerinde Baytekin başlığı altında ve 1956'da Nebioğlu Yayınevi tarafından basılan Arkadaş'da Flaş Gordon ismi altında maceraları yayınlanmıştır. Bu yayınları 1960'da Türkiye Yayınevi tarafından yayınlanan Büyük Ateş dergisinde Mac Raboy'un çizgileriyle; 1950'lerin sonundan itibaren on yıl kadar Hürriyet Gazetesi; 1960'ların hemen başında Pazar dergisinde Gökler Hakimi Baytekin; 1970'lerin ortalarında Tercüman Gazetesinde Gökler Hakimi Gordon adlarıyla günlük bant formatında basılmış ve 1980'lerin hemen başında Nalan Hazer'in Kung-Fu adlı kısa ömürlü dergisinde dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Flash Gordon, 1981'de Milliyet Çocuk sayfalarına Baytekin adıyla yeniden taşınmış, 1982 yılında yayınlanan Milliyet Çocuk 'özel sayı'lardan biri de bu bilimkurgu kahramanının 1980 yapımı filminin çizgiroman uyarlamasına ayrılmıştır. Ayrıca yine aynı dergide 1983 yılı içinde yaratıcısı Alex Raymond' un başlığı bırakmadan önceki son dönem çizgileriyle bazı maceraları yayınlanmıştır.
Milliyet Çocuk ve Çocuk Haftası tarafından verilen Baytekin 'özel sayı'larının kapakları.
Kahramanın ülkemizde kendi başlığını taşıyan uzun süreli periyodik bir yayın olarak çıkması ise 1970 yılında gerçekleşmiştir. Bu dönemde Uzay Yayınları tarafından ilk sayısı 28 Şubat 1971 tarihinde okura sunulan Süper Gordon başlıklı haftalık dergi yayınevi sahibi Şevket Kadayıfçı'nın girişimiyle gündeme gelmiştir. Genelde Al Williamson'ın çizdiği maceralara yer veren bu seri 28 Mart 1972'de çıkan 58. sayısıyla yayın hayatını noktalamış, ayrıca bunların tamamına yakını daha sonradan ciltlenerek yeniden okurla buluşmuştur. Bu ilk defa bağımsız olarak ve kendi adını taşıyan logoyla birlikte periyodik şekilde ortaya çıkışının yaklaşık bir sene ardından 18 Haziran 1973 günül Tay Yayınları'nın beyaz atlı zarif amblemiyle yayına giren Gordon serisi, 'Dünyanın En Ünlü Uzay Kahramanı' üst başlığıyla çıkmıştır. Bilimkurgunun daha ziyade uzay teması üzerine kurulu olan bu dönemin Flash Gordon öyküleri ise, Dan Barry; Fujitani ve Ric Estrada gibi değerli çizerlerin muhteşem karelerinden oluşmuştur. Sonradan 26 cilde sığan 100'den fazla fasikülün yayını 1975 yılı ortalarında sona ermiş, 1977 yılından itibaren ve bu kez cilt formatında 30 sayı boyunca okuyucularla tekrar buluşmuştur. Tay tarafından baskıya sokulan üçüncü Gordon serisi ise 50 cilt halindeki koleksiyonuyla 1985'de devreye girmiş, 1990'ların başında birkaç ay haftalık tempoda, sonradan ciltli olarak yayınlanan Gordon 'süper albüm'leri toplam 16 sayıya ulaşmasına karşın, başlığın bu tarihten sonra uzun sürecek suskun bir döneme girmesini beraberinde getirmiştir. Gordon, ülkemizde en çok özel dergisi çıkan çizgiroman kahramanlarından biri olarak oldukça büyük bir koleksiyona sahiptir.
Şahap Ayhan'ın Alex Raymond'ın tasarımından kopyalayarak hazırladığı Baytekin dergisi ve Uzay Yayınları tarafından basılan Süper Gordon dergisinin ilk sayı kapağı.
Tay Yayınlarının 1973, 1983 ve 1988 serilerinden birer sayının kapakları.
