Tarihçe
Dereli, Giresun'un yaşadığı tarihi olaylara ortak olmuş bir ilçedir. Çünkü Giresun'u İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerine bağlayan transit yol üzerine kurulmuştur. Osmanlı döneminde Derelü olarak bilinen yerleşim alanı bugünkü Akkaya köyü, Sarıyer, Kızılot, Eldirek ve Merkez mahallelerinin sınırları içinde yer alıyordu. 1926 'da Giresun'a bağlı nahiye haline getirildi. 1958 yılında da ilçe haline getirildi.
Dereli çevresinde Akkoyunlu Hükümdarı tarafından kişilere vakfedilmiş topraklar bulunmaktadır. Dereli ve çevresi Fatîh Sultan Mehmet Hanın Seyyid-i Vakkas komutasındaki ordusu tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Gürcistan' in Ruslar tarafından işgal edilmesiyle Müslüman Gürcüler göç ederek 1892 yılında ilçe' ye bağlı İçmesu köyü ve Akkaya köyünün Başçukur mahallesine yerleşmişlerdir.
Coğrafi Konumu
Giresun İlinin güneyinde, Şebinkarahisar yolunun 32. Km. 'sinde kurulan ilçe Aksu Vadisi üzerine yerleşmiştir. Doğuda Keşap, Yağlıdere, batıda ise Bulancak ilçeleri yer almaktadır.
Giresun'un diğer ilçeleri gibi son derece dik ve engebeli bir araziye sahip olan Dereli, 3000 metre yükseklikteki Karagöl dağının rakımına kadar ulaşabilmektedir. İç Anadolu' ya geçiş Eğribel geçidi üzerinden yapılmaktadır. İlçenin yüzölçümü ise yaklaşık 820 Kilometre karedir.
İlçedeki yağış ortalaması 1300 mm.ye ulaşmaktadır.
Turistik Değerler
İlin orta kesiminde yer alan Dereli 1958 yılında ilçe olmuştur. Giresun dağlarından çıkan Aksu Deresi, Dereli ilçesinden geçer. Dereli, Giresun - Şebinkarahisar yolu üzerindedir. İlçe yaylaları ile meşhur olup, Tamdere, Kümbet, Çağman, Isırganlık ve Bektaş, Kulakkaya yaylaları önemli yaylalarındandır. Bektaş, Kümbet ve Kulakkaya yaylaları Bakanlar Kurulu kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş yaylalarımız olup her yıl Temmuz ayının 2 nci haftası Kümbet, Ağustosun ilk haftasında da Bektaş yayla şenlikleri düzenlenir.
İlçe, tarihi eser yönünden incelendiğinde ilçe merkezine 7 Km. kadar uzaklıktaki Hisar köyünde Pontus devrine ait olduğu sanılan bir Meryemana Kilisesi daha bulunmaktadır. Yine merkeze 10 Km. uzaklıkta bulunan eski bir Rum köyü olan Çal köyü girişindeki Demirkapı mevkiinde yolun altında dar bir kapıdan girilen gizli bir geçit vardır. İçi merdivenli olan bu geçit "Dönet tepesi" denilen yere ulaşmaktadır. Işığı dar bir çevreden gelen, geçidin tepesi meydan şeklindedir. Orman sahası olan bu alanda saray kalıntıları taş döşeli yollar, yazılı kaya ve taşlara rastlanmaktadır.
Kuşluhan köyündeki kale ve Kümbet' teki kilise kalıntıları dikkat çeker. Ayrıca, Güdül, Kanlıhan ve Kümbet köylerindeki yaklaşık bir asırlık ahşap hanlar halen ayaktadır.
Bunların dışında Kızıltaş köyündeki H. Mustafa Türbesi ve mezarı 1991 'de tescil edilerek koruma altına alınmıştır. (Çay ve Dereli' deki Kemer Köprüler) dikkati çeken eski mimarlık örnekleridir.
Koçkayası Yayla Köyü
Kümbet yaylası'nda Kümbet' e 5 Km. uzaklıkta Valilik Özel idare kanalı ile yaptırılan içinde 35 Bungalov, Restaurant, alışveriş merkezi, kayak tesisleri, teleferik bulunan koç kayası yayla köyü tamamlandığında geniş bir kitleye hitap edecek bir tesis olarak hizmet verecektir.