Sinemaya Emek Verenler: Feriha Tevfik
Gerçek Adı: Feriha Tevfik Negüz
Doğum: 1916 – İstanbul
Ölüm: 22 Nisan 1991 – İstanbul
(İlk Türkiye Güzeli)
Türkiye’de resmi olarak ilk güzellik yarışması 1929 yılında düzenlenmiştir. Ancak bu tarihten önce, 1926 yılında düzenlenmiş bir yarışma daha vardır. 1926 yılında İpek film şirketi tarafından Melek Sineması’da gerçekleştirilen yarışmayı Araksi Çetinyan kazandı. Fakat bu yarışma, oylama sırasında şaibeler olduğu gerekçesiyle eleştirilerek, basın ve halk tarafından da alay konusu olmuştur. Bu sebeplerden ötürü her ne kadar ilk yarışma olsa da, aslında yok hükmündedir.
1929'da Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Türkiye'nin en güzel kadınını seçmeye karar verir. Yarışma için Cumhuriyet gazetesi aracı kurum olarak belirlenir. Gazeteden duyuru yapılır. Duyuru şöyledir: "Bütün dünyada güzel kadınlar memleketlerinin güzellik kraliçesi seçilirken, bizim böyle bir kraliçemiz niçin olmasın? ‘Türkiye'nin güzellik kraliçesini bulmaya karar verdik.’’ 16-25 yaş arasındaki hanımlar arasında bir yarışma yapılacaktır.
Feriha Tevfik, o zamanlar 13 yaşında genç bir kız ve tek bir hayali var: Amerika’ya gitmek ve orada film yıldızı olmak. Üstelik bu hayalini gerçekleştirmek için de Amerika’daki bir film şirketine mektup yazmış ve olumlu geri dönüş almıştı. Fakat yaşının küçük olmasından ötürü birkaç yıl beklemesinin daha iyi olacağı da aynı mektupta kendisine bildirilmişti.
Yarışma ilanından sonra Feriha Tevfik de gazeteye fotoğrafını göndererek müracaat yaptı. 125 yarışmacının gazeteye gönderdikleri fotoğrafları günlerce gazetede yayınlanır. Fotoğrafların yayınlanışı 21 Haziran 1929 tarihinde tamamlanır. Tüm fotoğrafların yayınlanmasından sonra sıra halk oylamasına gelir. Gazete kuponlarını biriktiren okuyucular tarafından oylama yapılır. En fazla oy alan 48 yarışmacının büyük jüri önüne çıkmasına karar verilir.
2 Eylül günü güzeller büyük jüri önüne çıkarlar. Jüri, önce ilk sekiz adayı seçti. Ardından bu sekiz ismi üç defa oylayarak da yarışmanın birincisi olarak Hicran Hanım’ı seçti. Fakat kendisinin evli olduğu anlaşıldı. Yarışma şartnamesinde adayların bekâr olması gerektiğine dair bir madde vardı ve bu sebeple Hicran Hanım oylama dışı bırakıldı.
Bunun üzerine adaylar bir kez daha jüri önüne çıktılar. Gazetenin tanımıyla "Orta boylu, kıvırcık lepiska saçlı, altın gözlü, beyaz tenli, zarif endamlı, beyaz krep satenden bir elbise giymiş olan’’ Feriha Tevfik birinci seçildi.
Feriha Tevfik bir röportajda şöyle demektedir: “Bazıları aleyhimde konuşuyor. Güzel olmadığımı iddia ediyor… Ben böyle düşünenleri haksız buluyorum… Memleketin en yüksek şahsiyetleri bir araya gelmiş ve bir seçim yapmışlardır. Demek ki, bu şahısların seçim zevkleri de yokmuş ki beni seçmişler demek olur bu. Böyle şey düşünülemez.” (Resimli Ay Dergisi — Ekim 1929)
19 Yaşında aldığı bu birincilik haliyle Feriha Tevfik'in yaşamını değiştirir. (Feriha Tevfik yıllar sonra, 1929'da aslında 13 yaşında olduğunu, yaşını büyük göstererek, yarışmaya katıldığını anlatmıştır.)
“Kaçakçılar” filmi le sinemaya adım atan Feriha Tevfik, aldığı konservatuvar eğitimi sonrasında Şehir Tiyatrolarında da kendisine yer buldu.
1930 yılında düzenlenen güzellik yarışmasına da katılan Feriha Tevfik, bu yarışmada ikinci oldu. Birinciliği ise Mübeccel Namık Hanım kazandı. Yarışma komitesi birinci olan Mübeccel Hanım’ı Paris’te düzenlenecek olan Miss World (Dünya Güzellik) yarışmasına, ikinci olan ancak ilk yarışmanın birincisi Feriha Hanım’ı da Amerika’da düzenlenen Miss Universe yarışmasına gönderme kararı aldı.
Miss Turkey şeridiyle yarışmada boy gösteren ilk Türkiye güzelimiz Feriha Tevfik, Miss Universe yarışmasında dereceye giremedi. Kâinat güzeli, New Orleans adayı Dorothy Dell Goff oldu.
Amerika dönüşü sinema ve tiyatro çalışmalarına devam etti. 1939 yılında değerinin bilinmediğini ve kırgın olduğunu söyleyerek bir daha dönmemek üzere, perde ve sahneyi terk etti.
Feriha Tevfik, toplam 3 evlilik yaptı. İlk defa 16 yaşında iken “İstanbul Sokaklarında” filminde oynayan Rahmi Beyle evlendi. İki yıl süren bu evlilik boşanma ile sonuçlandı. 1934'de Avukat İsmail Kemâl Elbir’le, 1941’de Avukat Sadi Rıza Dağ'la evlendi. Son eşinden Atillâ adlı bir oğlu var. (Başlangıçtan 1950'ye kadar Türk Sinema Tarihi ve eski İstanbul sinemaları.)
22 Nisan 1991 günü, Cerrahpaşa Hastanesi'nde beyin kanaması sonucu yaşamını yitirdi. Mezarı Kadıköy İçerenköy mezarlığındadır.
Not: Feriha Tevfik’in doğum tarihini internet üzerinden araştırırsanız, 1910 yılını sıklıkla görebilirsiniz. Öyle olduğu takdirde yarışmayı kazandığında 19 yaşında oluyor. 1993 yılında Milliyet Gazetesinde yer alan habere göre ise kraliçe olduğunda 16 yaşında olduğu geçiyor. Ancak; Akşam Gazetesinde 1964 yılında kendi kaleminden yayınlanan anılarında ve yine kendi ifadelerinin yer aldığı 1985 tarihli Milliyet Gazetesindeki haberde, yarışmayı 13 yaşındayken kazandığını ifade ediyor. 1991 yılında Milliyet Gazetesinde yer alan vefat haberinde de 13 yaş vurgusu yapılmaktadır.
Filmografisi:
Oyuncu:(9 film)
Kaçakçılar – 1929/1931 (Besleme), Bir Millet Uyanıyor – 1932, Karım Beni Aldatırsa – 1933 (Fatoş), Aysel Bataklı Damın Kızı "Bir Köy Hikayesi" – 1934 (Gülsüm), Leblebici Horhor Ağa – 1934 (Fadime), Milyon Avcıları – 1934 (Feriha), Allah'ın Cenneti – 1939 (Leyla), Bir Kavuk Devrildi – 1939 (Çengi Şehnaz), Tosun Paşa – 1939 (Leyla)
FİLMLERİ:
Kaçakçılar (1929-1931)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Behzat Butak, Said Köknar, Talat Artamel, Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, İ. Galip Arcan, Karakaş, Atıf Kaptan
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Fakir bir balıkçı ailesinden iki kardeşin âşık oldukları besleme bir kızla, onları kötü yoldan kurtaran bir çobanın öyküsü.
İlk Gösterim: Filmin ilk gösterimi İstanbul'un Beyoğlu semtindeki Elhamra Sineması'nda 3 Şubat 1932 tarihinde yapılmıştır. (Onaran, Muhsin Ertuğrul’un Sineması, 194).
Not 1: Çekimine sesli olarak başlanıp (1929) bir bölümü "İstanbul Sokaklarında" (1931) filmi ile birlikte Epinay Stüdyosu'nda (Paris) yeniden seslendirildi.
Not 2: Çekim sırasında meydana gelen kazada oyunculardan Karakaş ile Savak Gözüryan (1895-1929) öldü, Said Köknar yaralandı. Bu nedenle film iki yıl sonra (1931) tamamlanabildi.
Bir Millet Uyanıyor (1932)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu (kendi eserinden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Atıf Kaptan, Ercüment Behzat Lav, Ferdi Tayfur, Naşit Özcan, Emin Beliğ Belli, Sait Köknar, Emel Rıza, Kevser, Mahmut Moralı, Muammer Gözalan, Behzat Butak, İ. Galip Arcan, Hazım Körmükçü, Feriha Tevfik
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul'a gizli bir görevle gelen Kuvva-i Milliyeci bir subayla, Yüzbaşı Davut'a aşık olan öğretmen Nesrin'in öyküsü.
Gösterim Tarihi: 7 Aralık 1932
Not: Filmin sonuna Kurtuluş Savaşı ile ilgili belgeseller eklenmiştir.
Eleştiri: Filmin en kuvvetli sahneleri Yahya Kaptan'ın (Atıf Kaptan) ölümü, düşmanların İstanbul'u terki ve bilhassa "Ateş" emrini aldıkları halde bir türlü dostlarına ateş edemeyen ve nihayet kucaklaşarak "İnkılap" diye bağırdıkları sahnelerdir. (Bkz. Cihat Muammer, Hollywood Bir Millet Uyanıyor Dünyası s.39, 14 Kanunievvel (Aralık) 1932)
Karım Beni Aldatırsa (1933)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, İ. Galip Arcan, Muammer Karaca, Bedia Muvahhit, Sami Ayanoğlu, Behzat Butak, Ercüment Behzat Lav, Refik Kemal Arduman, Zeki Alpan, Ferih Egemen
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir moda dershanesinde kürek hocalığı yapan Orhan'ın Çapkınlık öyküleri.
Gösterim Tarihi:20 Ocak 1933
Not: Operet türü modasının önünü açan ilk film.
Eleştiri: Film basın tarafından genellikle beğenilmiş, halk ilk operet filmi olarak bir kordelaya büyük ilgi göstermişti. (Bkz. Hikmet Feridun (Es), "Yeni Türkçe Film - Karım Beni Aldatırsa" Akşam gaz., 31 Ocak 1933)
Aysel Bataklı Damın Kızı "Bir Köy Hikayesi" (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Selma Lagerlöfün "Tösen Fran Stormyrtorpet" adlı öyküsü ile İsveçli yönetmen Viktctor Sjöström 'ün uyarladığı Bataklık Kızı" filminden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar, Remzi Ar
Müzik: Cemal Reşit Rey
Oynayanlar: Cahide Sonku, Talat Artemel, Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, Sait Köknar, Behzat Butak, Mahmut Moralı, İ. Galip Arcan, Nafia Arcan, Naciye, Müfit Kiper, Hadi Hün, Sami Ayanoğlu, Ergun Köknar
Yapım: Muhsin Ertuğrul kendi adına yapıp işletmesini İpek Film'e devretti.
Konu: İki Anadolulu ailenin Aysel ile Ali'nin aşk öyküsü.
Gösterim Tarihi: Ocak 1934
Eleştiri 1: Bu film Türklüğün özü ve Türk'ün ta kendisidir. (Darülbedayi, s.55, 1 Ocak 1935)
Eleştiri 2: "Bataklı Damın Kızı Aysel", Muhsin Ertuğrul'un genellikle çok saldırıya uğramış, çok kötülenmiş sineması içinde en olumlu ve ilginç örnek .... (Bkz. Atilla Dorsay, Sinema ...)
Leblebici Horhor Ağa (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Tekfor Nalyan-Dikran Çuhacıyan ikilisinin aynı adlı operetinden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Behzat Butak, Vasfi Rıza Zobu, Ferdi Tayfur, Feriha Tevfik, Necla Sertel, Mahmut Moralı, Muammer Karaca, Kadri Ögelman, Fatma Andaç, Kemal Küçük
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Mirasyedi Hurşit beyle, Horhor adlı bir leblebicinin kızı Fadime'nin aşk öyküsü.
Gösterim Tarihi: Mart 1934
Not: Filmin bazı bölümleri İş Bankasından alınan kredi ile tamamlandı. Üçüncü kez çevrilen bu filmin ilk iki çevrimi 1916 ve 1923 yıllarında gerçekleştirilmiştir.
Ödül: 2. Uluslararası Venedik Film Şenliği'nde (1934) "Onur Diploması".
Milyon Avcıları (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Max Neufeld'in 1933'de çevirdiği "Sehnsucht 202" adlı filminden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Feriha Tevfik, Necla Sertel, Sami Ayanoğlu, Necdet Mahfi Ayral, Sait Köknar, Ferdi Tayfur, Melek Tayfur, Muammer Karaca, Mahmut Moralı
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir ilan bürosuna verilen ilanların karışmasıyla ortaya çıkan komik olayların öyküsü.
Gösterim Tarihi: Ocak 1934
Allah'ın Cenneti (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Ziya Şakir (Kendi öyküsünden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Sadettin Kaynak
Oynayanlar: Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, Behzat Butak, Münir Nurettin Selçuk, Gülseren Sadak, Perihan Yanal, Hadi Hün, Halide Pişkin, Emin Beliğ Belli, Muammer Karaca, Yasemin Esmergül, Hakkı Necip Ağrıman, Neşet Berküren, Muhip Arcıman, Yaşar Özsoy, Saim Bilge
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Boğaziçi’nde yaşayan zengin bir ailenin öyküsü
Gösterim Tarihi: 26 Ekim 1939
Not: İlk şarkıcı-oyuncu denemesi.
Bir Kavuk Devrildi (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Necdet Mahfi Ayral (Musahipzade Celal'in oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, İ. Galip Arcan, Mahmut Moralı, Emin Beliğ, Vasfi Rıza Zobu, Muammer Karaca, Samiye Hün, Refik Kemal Arduman, Talat Artemel, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, Yaşar Özsoy, Sami Ayanoğlu, Sait Köknar, Muazzez Akçay, Mualla Akçay, Şevkiye May
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir kavukçu dükkânı sahibi Neşati ile sadrazam olan yakınının öyküsü.
Gösterim Tarihi: 31 Ocak 1939
Not: Bazı açık saçık sahneleri nedeni ile Yunanistan ve diğer ülkelerde filmin gösterimine izin verilmedi. Ayrıca " Aynaroz Kadısı" adlı filmle birlikte her iki yapım "Türk tarihini tezyif edici" bulunarak dönemin bazı milletvekillerinin tepkisini çekti.
Tosun Paşa (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Jean de Letraz'ın "Le Bichon" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Mahmut Moralı, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, Necla Sertel, Suavi Tedü, Şevkiye May
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Tosun adlı gayri meşru bir çocuğun çevresinde geçen olayların öyküsü.
Gösterim Tarihi: 11 Kasım 1939
SAYGILAR!..
Gerçek Adı: Feriha Tevfik Negüz
Doğum: 1916 – İstanbul
Ölüm: 22 Nisan 1991 – İstanbul
(İlk Türkiye Güzeli)
Türkiye’de resmi olarak ilk güzellik yarışması 1929 yılında düzenlenmiştir. Ancak bu tarihten önce, 1926 yılında düzenlenmiş bir yarışma daha vardır. 1926 yılında İpek film şirketi tarafından Melek Sineması’da gerçekleştirilen yarışmayı Araksi Çetinyan kazandı. Fakat bu yarışma, oylama sırasında şaibeler olduğu gerekçesiyle eleştirilerek, basın ve halk tarafından da alay konusu olmuştur. Bu sebeplerden ötürü her ne kadar ilk yarışma olsa da, aslında yok hükmündedir.
1929'da Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Türkiye'nin en güzel kadınını seçmeye karar verir. Yarışma için Cumhuriyet gazetesi aracı kurum olarak belirlenir. Gazeteden duyuru yapılır. Duyuru şöyledir: "Bütün dünyada güzel kadınlar memleketlerinin güzellik kraliçesi seçilirken, bizim böyle bir kraliçemiz niçin olmasın? ‘Türkiye'nin güzellik kraliçesini bulmaya karar verdik.’’ 16-25 yaş arasındaki hanımlar arasında bir yarışma yapılacaktır.
Feriha Tevfik, o zamanlar 13 yaşında genç bir kız ve tek bir hayali var: Amerika’ya gitmek ve orada film yıldızı olmak. Üstelik bu hayalini gerçekleştirmek için de Amerika’daki bir film şirketine mektup yazmış ve olumlu geri dönüş almıştı. Fakat yaşının küçük olmasından ötürü birkaç yıl beklemesinin daha iyi olacağı da aynı mektupta kendisine bildirilmişti.
Yarışma ilanından sonra Feriha Tevfik de gazeteye fotoğrafını göndererek müracaat yaptı. 125 yarışmacının gazeteye gönderdikleri fotoğrafları günlerce gazetede yayınlanır. Fotoğrafların yayınlanışı 21 Haziran 1929 tarihinde tamamlanır. Tüm fotoğrafların yayınlanmasından sonra sıra halk oylamasına gelir. Gazete kuponlarını biriktiren okuyucular tarafından oylama yapılır. En fazla oy alan 48 yarışmacının büyük jüri önüne çıkmasına karar verilir.
2 Eylül günü güzeller büyük jüri önüne çıkarlar. Jüri, önce ilk sekiz adayı seçti. Ardından bu sekiz ismi üç defa oylayarak da yarışmanın birincisi olarak Hicran Hanım’ı seçti. Fakat kendisinin evli olduğu anlaşıldı. Yarışma şartnamesinde adayların bekâr olması gerektiğine dair bir madde vardı ve bu sebeple Hicran Hanım oylama dışı bırakıldı.
Bunun üzerine adaylar bir kez daha jüri önüne çıktılar. Gazetenin tanımıyla "Orta boylu, kıvırcık lepiska saçlı, altın gözlü, beyaz tenli, zarif endamlı, beyaz krep satenden bir elbise giymiş olan’’ Feriha Tevfik birinci seçildi.
Feriha Tevfik bir röportajda şöyle demektedir: “Bazıları aleyhimde konuşuyor. Güzel olmadığımı iddia ediyor… Ben böyle düşünenleri haksız buluyorum… Memleketin en yüksek şahsiyetleri bir araya gelmiş ve bir seçim yapmışlardır. Demek ki, bu şahısların seçim zevkleri de yokmuş ki beni seçmişler demek olur bu. Böyle şey düşünülemez.” (Resimli Ay Dergisi — Ekim 1929)
19 Yaşında aldığı bu birincilik haliyle Feriha Tevfik'in yaşamını değiştirir. (Feriha Tevfik yıllar sonra, 1929'da aslında 13 yaşında olduğunu, yaşını büyük göstererek, yarışmaya katıldığını anlatmıştır.)
“Kaçakçılar” filmi le sinemaya adım atan Feriha Tevfik, aldığı konservatuvar eğitimi sonrasında Şehir Tiyatrolarında da kendisine yer buldu.
1930 yılında düzenlenen güzellik yarışmasına da katılan Feriha Tevfik, bu yarışmada ikinci oldu. Birinciliği ise Mübeccel Namık Hanım kazandı. Yarışma komitesi birinci olan Mübeccel Hanım’ı Paris’te düzenlenecek olan Miss World (Dünya Güzellik) yarışmasına, ikinci olan ancak ilk yarışmanın birincisi Feriha Hanım’ı da Amerika’da düzenlenen Miss Universe yarışmasına gönderme kararı aldı.
Miss Turkey şeridiyle yarışmada boy gösteren ilk Türkiye güzelimiz Feriha Tevfik, Miss Universe yarışmasında dereceye giremedi. Kâinat güzeli, New Orleans adayı Dorothy Dell Goff oldu.
Amerika dönüşü sinema ve tiyatro çalışmalarına devam etti. 1939 yılında değerinin bilinmediğini ve kırgın olduğunu söyleyerek bir daha dönmemek üzere, perde ve sahneyi terk etti.
Feriha Tevfik, toplam 3 evlilik yaptı. İlk defa 16 yaşında iken “İstanbul Sokaklarında” filminde oynayan Rahmi Beyle evlendi. İki yıl süren bu evlilik boşanma ile sonuçlandı. 1934'de Avukat İsmail Kemâl Elbir’le, 1941’de Avukat Sadi Rıza Dağ'la evlendi. Son eşinden Atillâ adlı bir oğlu var. (Başlangıçtan 1950'ye kadar Türk Sinema Tarihi ve eski İstanbul sinemaları.)
22 Nisan 1991 günü, Cerrahpaşa Hastanesi'nde beyin kanaması sonucu yaşamını yitirdi. Mezarı Kadıköy İçerenköy mezarlığındadır.
Not: Feriha Tevfik’in doğum tarihini internet üzerinden araştırırsanız, 1910 yılını sıklıkla görebilirsiniz. Öyle olduğu takdirde yarışmayı kazandığında 19 yaşında oluyor. 1993 yılında Milliyet Gazetesinde yer alan habere göre ise kraliçe olduğunda 16 yaşında olduğu geçiyor. Ancak; Akşam Gazetesinde 1964 yılında kendi kaleminden yayınlanan anılarında ve yine kendi ifadelerinin yer aldığı 1985 tarihli Milliyet Gazetesindeki haberde, yarışmayı 13 yaşındayken kazandığını ifade ediyor. 1991 yılında Milliyet Gazetesinde yer alan vefat haberinde de 13 yaş vurgusu yapılmaktadır.
Filmografisi:
Oyuncu:(9 film)
Kaçakçılar – 1929/1931 (Besleme), Bir Millet Uyanıyor – 1932, Karım Beni Aldatırsa – 1933 (Fatoş), Aysel Bataklı Damın Kızı "Bir Köy Hikayesi" – 1934 (Gülsüm), Leblebici Horhor Ağa – 1934 (Fadime), Milyon Avcıları – 1934 (Feriha), Allah'ın Cenneti – 1939 (Leyla), Bir Kavuk Devrildi – 1939 (Çengi Şehnaz), Tosun Paşa – 1939 (Leyla)
FİLMLERİ:
Kaçakçılar (1929-1931)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Behzat Butak, Said Köknar, Talat Artamel, Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, İ. Galip Arcan, Karakaş, Atıf Kaptan
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Fakir bir balıkçı ailesinden iki kardeşin âşık oldukları besleme bir kızla, onları kötü yoldan kurtaran bir çobanın öyküsü.
İlk Gösterim: Filmin ilk gösterimi İstanbul'un Beyoğlu semtindeki Elhamra Sineması'nda 3 Şubat 1932 tarihinde yapılmıştır. (Onaran, Muhsin Ertuğrul’un Sineması, 194).
Not 1: Çekimine sesli olarak başlanıp (1929) bir bölümü "İstanbul Sokaklarında" (1931) filmi ile birlikte Epinay Stüdyosu'nda (Paris) yeniden seslendirildi.
Not 2: Çekim sırasında meydana gelen kazada oyunculardan Karakaş ile Savak Gözüryan (1895-1929) öldü, Said Köknar yaralandı. Bu nedenle film iki yıl sonra (1931) tamamlanabildi.
Bir Millet Uyanıyor (1932)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu (kendi eserinden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Atıf Kaptan, Ercüment Behzat Lav, Ferdi Tayfur, Naşit Özcan, Emin Beliğ Belli, Sait Köknar, Emel Rıza, Kevser, Mahmut Moralı, Muammer Gözalan, Behzat Butak, İ. Galip Arcan, Hazım Körmükçü, Feriha Tevfik
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul'a gizli bir görevle gelen Kuvva-i Milliyeci bir subayla, Yüzbaşı Davut'a aşık olan öğretmen Nesrin'in öyküsü.
Gösterim Tarihi: 7 Aralık 1932
Not: Filmin sonuna Kurtuluş Savaşı ile ilgili belgeseller eklenmiştir.
Eleştiri: Filmin en kuvvetli sahneleri Yahya Kaptan'ın (Atıf Kaptan) ölümü, düşmanların İstanbul'u terki ve bilhassa "Ateş" emrini aldıkları halde bir türlü dostlarına ateş edemeyen ve nihayet kucaklaşarak "İnkılap" diye bağırdıkları sahnelerdir. (Bkz. Cihat Muammer, Hollywood Bir Millet Uyanıyor Dünyası s.39, 14 Kanunievvel (Aralık) 1932)
Karım Beni Aldatırsa (1933)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, İ. Galip Arcan, Muammer Karaca, Bedia Muvahhit, Sami Ayanoğlu, Behzat Butak, Ercüment Behzat Lav, Refik Kemal Arduman, Zeki Alpan, Ferih Egemen
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir moda dershanesinde kürek hocalığı yapan Orhan'ın Çapkınlık öyküleri.
Gösterim Tarihi:20 Ocak 1933
Not: Operet türü modasının önünü açan ilk film.
Eleştiri: Film basın tarafından genellikle beğenilmiş, halk ilk operet filmi olarak bir kordelaya büyük ilgi göstermişti. (Bkz. Hikmet Feridun (Es), "Yeni Türkçe Film - Karım Beni Aldatırsa" Akşam gaz., 31 Ocak 1933)
Aysel Bataklı Damın Kızı "Bir Köy Hikayesi" (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Selma Lagerlöfün "Tösen Fran Stormyrtorpet" adlı öyküsü ile İsveçli yönetmen Viktctor Sjöström 'ün uyarladığı Bataklık Kızı" filminden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar, Remzi Ar
Müzik: Cemal Reşit Rey
Oynayanlar: Cahide Sonku, Talat Artemel, Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, Sait Köknar, Behzat Butak, Mahmut Moralı, İ. Galip Arcan, Nafia Arcan, Naciye, Müfit Kiper, Hadi Hün, Sami Ayanoğlu, Ergun Köknar
Yapım: Muhsin Ertuğrul kendi adına yapıp işletmesini İpek Film'e devretti.
Konu: İki Anadolulu ailenin Aysel ile Ali'nin aşk öyküsü.
Gösterim Tarihi: Ocak 1934
Eleştiri 1: Bu film Türklüğün özü ve Türk'ün ta kendisidir. (Darülbedayi, s.55, 1 Ocak 1935)
Eleştiri 2: "Bataklı Damın Kızı Aysel", Muhsin Ertuğrul'un genellikle çok saldırıya uğramış, çok kötülenmiş sineması içinde en olumlu ve ilginç örnek .... (Bkz. Atilla Dorsay, Sinema ...)
Leblebici Horhor Ağa (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Tekfor Nalyan-Dikran Çuhacıyan ikilisinin aynı adlı operetinden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Behzat Butak, Vasfi Rıza Zobu, Ferdi Tayfur, Feriha Tevfik, Necla Sertel, Mahmut Moralı, Muammer Karaca, Kadri Ögelman, Fatma Andaç, Kemal Küçük
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Mirasyedi Hurşit beyle, Horhor adlı bir leblebicinin kızı Fadime'nin aşk öyküsü.
Gösterim Tarihi: Mart 1934
Not: Filmin bazı bölümleri İş Bankasından alınan kredi ile tamamlandı. Üçüncü kez çevrilen bu filmin ilk iki çevrimi 1916 ve 1923 yıllarında gerçekleştirilmiştir.
Ödül: 2. Uluslararası Venedik Film Şenliği'nde (1934) "Onur Diploması".
Milyon Avcıları (1934)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Max Neufeld'in 1933'de çevirdiği "Sehnsucht 202" adlı filminden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Feriha Tevfik, Necla Sertel, Sami Ayanoğlu, Necdet Mahfi Ayral, Sait Köknar, Ferdi Tayfur, Melek Tayfur, Muammer Karaca, Mahmut Moralı
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir ilan bürosuna verilen ilanların karışmasıyla ortaya çıkan komik olayların öyküsü.
Gösterim Tarihi: Ocak 1934
Allah'ın Cenneti (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Ziya Şakir (Kendi öyküsünden)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Sadettin Kaynak
Oynayanlar: Feriha Tevfik, Hazım Körmükçü, Behzat Butak, Münir Nurettin Selçuk, Gülseren Sadak, Perihan Yanal, Hadi Hün, Halide Pişkin, Emin Beliğ Belli, Muammer Karaca, Yasemin Esmergül, Hakkı Necip Ağrıman, Neşet Berküren, Muhip Arcıman, Yaşar Özsoy, Saim Bilge
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Boğaziçi’nde yaşayan zengin bir ailenin öyküsü
Gösterim Tarihi: 26 Ekim 1939
Not: İlk şarkıcı-oyuncu denemesi.
Bir Kavuk Devrildi (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Necdet Mahfi Ayral (Musahipzade Celal'in oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, İ. Galip Arcan, Mahmut Moralı, Emin Beliğ, Vasfi Rıza Zobu, Muammer Karaca, Samiye Hün, Refik Kemal Arduman, Talat Artemel, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, Yaşar Özsoy, Sami Ayanoğlu, Sait Köknar, Muazzez Akçay, Mualla Akçay, Şevkiye May
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Bir kavukçu dükkânı sahibi Neşati ile sadrazam olan yakınının öyküsü.
Gösterim Tarihi: 31 Ocak 1939
Not: Bazı açık saçık sahneleri nedeni ile Yunanistan ve diğer ülkelerde filmin gösterimine izin verilmedi. Ayrıca " Aynaroz Kadısı" adlı filmle birlikte her iki yapım "Türk tarihini tezyif edici" bulunarak dönemin bazı milletvekillerinin tepkisini çekti.
Tosun Paşa (1939)
Yönetmen: Muhsin Ertuğrul
Senaryo: Mümtaz Osman (Nazım Hikmet) (Jean de Letraz'ın "Le Bichon" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Müzik: Muhlis Sabahattin
Oynayanlar: Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu, Mahmut Moralı, Feriha Tevfik, Halide Pişkin, Necla Sertel, Suavi Tedü, Şevkiye May
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Tosun adlı gayri meşru bir çocuğun çevresinde geçen olayların öyküsü.
Gösterim Tarihi: 11 Kasım 1939
SAYGILAR!..
