Sinemaya Emek Verenler: “Ateşten Gömlek” Filmi
Ateşten Gömlek (1923)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Halide E. Adıvar’ın romanından)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Muhsin Ertuğrul, Bedia Muvahhit, Emin Beliğ Belli, Neyyire Neyir, Behzat Butak, Hakkı Necip Ağrıman, Vasfi Rıza Zobu, Refik Kemal Arduman
Yapım: Kemal Film (Seden Kardeşler)
Konu: Yunanlıların işgali sırasında eşi ve çocuğu öldürülen Ayşe ile İhsan'ın sonları ölümle biten öyküsü.
Gösterim Tarihi: 23 Nisan 1923, Palas Sineması, Beyoğlu, İstanbul
Not 1: İlk "Kurtuluş Savaşı filmi denemesi". Türk asıllı kadın oyuncuların sinemaya girdikleri ilk film (Neyyire Neyir, Bedia Muvahhit). "Ateşten Gömlek" sinemalarda iki ayrı bölüm olarak yani çift bilet karşılığı izleyiciye sunuldu. (Muhsin Ertuğrul, Benden Sonra Tufan Olmasın!. Sh. 303, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınlan 1989)
Not 2: Muhsin Ertuğrul, tek adam olarak Türk sinemasında kurduğu egemenliğinin başlangıç yıllarındadır. Ve birbiri ardına üç film çeker. İlki Halide Edip Adıvar'dan uyarladığı Ateşten Gömlek'tir. Kurtuluş Savaşı'nı konu alan bir ilk filmdir. Türk sineması adına bir diğer özelliği de Ateşten Gömlek'te ilk kez Türk kadınlarının oynamasıdır. Ve böylece Cumhuriyet'in ilanının (1923) Müslüman Türk kadınlarına çalışma özgürlüğü tanıması sonucu, Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir'le yeni bir dönem açılır.
Eleştiri 1: Tarihi kostümlerle çevrilen bu film, müesseseye (Kemal Film) gayet pahalıya mal oldu. Üstelik oynayanların çoğu tiyatro aktörü olduğu için sahneler bir türlü tabiliğini bulamamıştı. Eser olduğu gibi filme çekilmiş tiyatro durumunda kalıyordu. Daha çok savaş ve macera filmlerinin geçer akça olduğu yıllarda sessiz sinema devrindeki bu şarkılı oyun başarısız bir deneme oldu. Hiç iş yapmadı. (Zahir Güvemli, Sinema Tarihi 1960 Varlık İst.)
Eleştiri 2: Kurtuluş Savaşı'yla ilgili ilk konulu film olma özelliğini taşıyan ve ilk gösterimi Beyoğlu Palas Sineması'nda 23 Nisan 1923 tarihinde yapılan "Ateşten Gömlek" henüz işgal altındaki İstanbul'da gösterime girmiş oldu. O vakte kadar, çevrilmiş en iyi öykülü film olan bu çalışma, kuşkusuz sinemanın bir ulusun yaşamındaki en büyük, en önemli olayları yansıtmadaki eşsiz gücünü örneklemekteydi. Dolayısıyla Cumhuriyet’in kuruluş yılında Türk sineması için bundan daha iyi bir başlangıç düşünülemezdi. Muhsin Ertuğrul, "Ateşten Gömlek" filmini çevirdiği zaman büyük ilgi ile karşılandı. Cumhuriyetin ilan edildiği, ulusal duyguların doruk noktasına ulaştığı o günlerde halk, kazandığı bağımsızlık savaşının perdedeki yansımasını büyük bir coşku ile karşılamıştı. (Gülşah Nezaket Maraşlı, "Türk Sinemasında Düet” sayfa: 50)
Emin Beliğ Belli “Ateşten Gömlek” filminde
Muhsin Ertuğrul
"Ateşten Gömlek" filminin yönetmenidir ve "İhsan" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Muhsin Ertuğrul
Bedia Muvahhit
"Ateşten Gömlek" filminde "Ayşe" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Bedia Muvahhit
Emin Beliğ Belli
"Ateşten Gömlek" filminde "Peyami" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Emin Beliğ Belli
Neyyire Neyir
Gerçek Adı: Münire Eyüp Ertuğrul
Doğum: 1902 veya 1903 – Fatih/İstanbul
Ölüm: 13 Şubat 1943 – İstanbul
Eğitim: Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu)
(Tiyatro ve sinema oyuncusu)
Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisidir. Türk tiyatrosu ve sinemasının öncülerinden olan Muhsin Ertuğrul’un eşidir. Sinemadaki ilk iki Müslüman Türk kadınından biri olan oyuncu, Horhor Numune Mektebi’nden sonra Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu)’ı bitirdi (1921). Ardından iki yıl da devam ettiği Amerikan Kız Koleji’nde okul tiyatro grubunda oyunlarda rol aldı.
Neyyire Neyir, sinemaya, Halide Edip’in aynı adlı romanından uyarlanan ve Muhsin Ertuğrul’un yönettiği “Ateşten Gömlek” (1923) filmiyle girdi. “Kezban” rolünü canlandıracak bir Türk kadın oyuncu bulmak için verilen gazete ilanına başvuran tek kişiydi. Bu filmde aldığı rol sayesinde Bedia Muvahhit ile birlikte Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisi oldu. Film afişinde Neyyire Neyir adını kullandı.
Yine 1923 yılında girdiği Darülbedayi (İstanbul Şehir Tiyatroları)’de yine Neyyire Neyir adını kullanarak, “Othello” oyunuyla profesyonel tiyatro oyunculuğuna başladı. Bağımsızlık Savaşı’nın kazanılmasından sonra aktör Şadi Fikret’in kurduğu Millî Sahne adlı toplulukla İzmir’e gitti. 1924 yılında İstanbul’a döndü ve Ferah Tiyatrosu’nda “Ertuğrul Muhsin ve Arkadaşları” adlı toplulukla sahneye çıktı. Türk tiyatrosunun en verimli dönemlerinden biri olan “Ferah Sezonu”nun yaratıcıları arasında yer aldı. Daha çok tiyatroya ağırlık veren Neyir’in ünlü sinema ve tiyatro adamı Muhsin Ertuğrul ile evlenmesi, o dönemin sanat çevrelerinde önemli bir olay kabul edildi. Eşiyle birlikte gittikleri Rusya gezisinin ardından 1928 yılında tekrar Darülbedayi Tiyatrosu’na girdi ve yüzü aşkın oyunda rol aldı. Yaşamının sonuna kadar da Darülbedayi’de çalıştı.
Çalışkan, karakter sahibi bir sanatçı olan Neyyire Neyir, yirmi yıl süren sahne yaşamında her zaman ilerleyen bir sanatçı yeteneği göstermiştir. Rusya ve Fransa’da tiyatro incelemeleri yapmıştı. Rusça, İngilizce, Fransızca bilir; piyano çalar, resim yapardı. Sesi de güzel olan bir hanımdı. Tiyatronun her türünde ve birçok rolde oyuncu olarak tam başarı göstermişti. 13 Şubat 1943 tarihinde yaşamını yitirdi ve İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
FİLMLERİ:
Ateşten Gömlek (1923)
Kız Kulesinde Bir Facia (1923)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Pierre Antier ve P. Cloquemin'in "Les Gardiens de Phare - Fener Bekçileri adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Muhsin Ertuğrul, Neyyire Neyir, Emin Beliğ, Ali Rıza, Aznif Mınakyan, Hakkı Necip Ağrıman
Yapım: Kemal Film (Seden Kardeşler)
Konu: Kuduz bir köpeğin ısırıp, kuduran oğlunu, kendi elleriyle öldürmek zorunda kalan bir babanın acı öyküsü.
Gösterim Tarihi: Mart 1924
Ankara Postası (1928)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Francois de Curel'in "La Terre Inhumaine- İnsafsız Toprak" adlı eseri ile Reşat Nuri Güntekin'in "Bir Gece Faciası" adıyla uyarladığı oyundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Münire Eyüp (Neyyire Neyir), Nafia Arcan, İsmet Sırrı, Muhsin Ertuğrul, Behzat Butak, Ercüment Behzat Lav, İ. Galip Arcan, M. Kemal Küçük, Sait Köknar, Emin Beliğ Belli, Hüseyin Kemal Gürmen, Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Kuvva-i Millicilerle çalışan bir kurye ile, sonunda hedefine ulaşan bir "taaruz emri"nin öyküsü.
Gösterim Tarihi: 2 Ekim 1929
Not: İki buçuk günde 16.575 kişi tarafından izlenerek o güne dek en büyük kasa geliri sağlandı.
Behzat Butak
"Ateşten Gömlek" filminde "Çavuş" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Behzat Butak
Hakkı Necip Ağrıman
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Hakkı Necip Ağrıman
Vasfi Rıza Zobu
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Vasfi Rıza Zobu
Refik Kemal Arduman
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Refik Kemal Arduman
SAYGILAR!..
Ateşten Gömlek (1923)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Halide E. Adıvar’ın romanından)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Muhsin Ertuğrul, Bedia Muvahhit, Emin Beliğ Belli, Neyyire Neyir, Behzat Butak, Hakkı Necip Ağrıman, Vasfi Rıza Zobu, Refik Kemal Arduman
Yapım: Kemal Film (Seden Kardeşler)
Konu: Yunanlıların işgali sırasında eşi ve çocuğu öldürülen Ayşe ile İhsan'ın sonları ölümle biten öyküsü.
Gösterim Tarihi: 23 Nisan 1923, Palas Sineması, Beyoğlu, İstanbul
Not 1: İlk "Kurtuluş Savaşı filmi denemesi". Türk asıllı kadın oyuncuların sinemaya girdikleri ilk film (Neyyire Neyir, Bedia Muvahhit). "Ateşten Gömlek" sinemalarda iki ayrı bölüm olarak yani çift bilet karşılığı izleyiciye sunuldu. (Muhsin Ertuğrul, Benden Sonra Tufan Olmasın!. Sh. 303, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınlan 1989)
Not 2: Muhsin Ertuğrul, tek adam olarak Türk sinemasında kurduğu egemenliğinin başlangıç yıllarındadır. Ve birbiri ardına üç film çeker. İlki Halide Edip Adıvar'dan uyarladığı Ateşten Gömlek'tir. Kurtuluş Savaşı'nı konu alan bir ilk filmdir. Türk sineması adına bir diğer özelliği de Ateşten Gömlek'te ilk kez Türk kadınlarının oynamasıdır. Ve böylece Cumhuriyet'in ilanının (1923) Müslüman Türk kadınlarına çalışma özgürlüğü tanıması sonucu, Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir'le yeni bir dönem açılır.
Eleştiri 1: Tarihi kostümlerle çevrilen bu film, müesseseye (Kemal Film) gayet pahalıya mal oldu. Üstelik oynayanların çoğu tiyatro aktörü olduğu için sahneler bir türlü tabiliğini bulamamıştı. Eser olduğu gibi filme çekilmiş tiyatro durumunda kalıyordu. Daha çok savaş ve macera filmlerinin geçer akça olduğu yıllarda sessiz sinema devrindeki bu şarkılı oyun başarısız bir deneme oldu. Hiç iş yapmadı. (Zahir Güvemli, Sinema Tarihi 1960 Varlık İst.)
Eleştiri 2: Kurtuluş Savaşı'yla ilgili ilk konulu film olma özelliğini taşıyan ve ilk gösterimi Beyoğlu Palas Sineması'nda 23 Nisan 1923 tarihinde yapılan "Ateşten Gömlek" henüz işgal altındaki İstanbul'da gösterime girmiş oldu. O vakte kadar, çevrilmiş en iyi öykülü film olan bu çalışma, kuşkusuz sinemanın bir ulusun yaşamındaki en büyük, en önemli olayları yansıtmadaki eşsiz gücünü örneklemekteydi. Dolayısıyla Cumhuriyet’in kuruluş yılında Türk sineması için bundan daha iyi bir başlangıç düşünülemezdi. Muhsin Ertuğrul, "Ateşten Gömlek" filmini çevirdiği zaman büyük ilgi ile karşılandı. Cumhuriyetin ilan edildiği, ulusal duyguların doruk noktasına ulaştığı o günlerde halk, kazandığı bağımsızlık savaşının perdedeki yansımasını büyük bir coşku ile karşılamıştı. (Gülşah Nezaket Maraşlı, "Türk Sinemasında Düet” sayfa: 50)
Emin Beliğ Belli “Ateşten Gömlek” filminde
Muhsin Ertuğrul
"Ateşten Gömlek" filminin yönetmenidir ve "İhsan" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Muhsin Ertuğrul
Bedia Muvahhit
"Ateşten Gömlek" filminde "Ayşe" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Bedia Muvahhit
Emin Beliğ Belli
"Ateşten Gömlek" filminde "Peyami" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Emin Beliğ Belli
Neyyire Neyir
Gerçek Adı: Münire Eyüp Ertuğrul
Doğum: 1902 veya 1903 – Fatih/İstanbul
Ölüm: 13 Şubat 1943 – İstanbul
Eğitim: Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu)
(Tiyatro ve sinema oyuncusu)
Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisidir. Türk tiyatrosu ve sinemasının öncülerinden olan Muhsin Ertuğrul’un eşidir. Sinemadaki ilk iki Müslüman Türk kadınından biri olan oyuncu, Horhor Numune Mektebi’nden sonra Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu)’ı bitirdi (1921). Ardından iki yıl da devam ettiği Amerikan Kız Koleji’nde okul tiyatro grubunda oyunlarda rol aldı.
Neyyire Neyir, sinemaya, Halide Edip’in aynı adlı romanından uyarlanan ve Muhsin Ertuğrul’un yönettiği “Ateşten Gömlek” (1923) filmiyle girdi. “Kezban” rolünü canlandıracak bir Türk kadın oyuncu bulmak için verilen gazete ilanına başvuran tek kişiydi. Bu filmde aldığı rol sayesinde Bedia Muvahhit ile birlikte Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisi oldu. Film afişinde Neyyire Neyir adını kullandı.
Yine 1923 yılında girdiği Darülbedayi (İstanbul Şehir Tiyatroları)’de yine Neyyire Neyir adını kullanarak, “Othello” oyunuyla profesyonel tiyatro oyunculuğuna başladı. Bağımsızlık Savaşı’nın kazanılmasından sonra aktör Şadi Fikret’in kurduğu Millî Sahne adlı toplulukla İzmir’e gitti. 1924 yılında İstanbul’a döndü ve Ferah Tiyatrosu’nda “Ertuğrul Muhsin ve Arkadaşları” adlı toplulukla sahneye çıktı. Türk tiyatrosunun en verimli dönemlerinden biri olan “Ferah Sezonu”nun yaratıcıları arasında yer aldı. Daha çok tiyatroya ağırlık veren Neyir’in ünlü sinema ve tiyatro adamı Muhsin Ertuğrul ile evlenmesi, o dönemin sanat çevrelerinde önemli bir olay kabul edildi. Eşiyle birlikte gittikleri Rusya gezisinin ardından 1928 yılında tekrar Darülbedayi Tiyatrosu’na girdi ve yüzü aşkın oyunda rol aldı. Yaşamının sonuna kadar da Darülbedayi’de çalıştı.
Çalışkan, karakter sahibi bir sanatçı olan Neyyire Neyir, yirmi yıl süren sahne yaşamında her zaman ilerleyen bir sanatçı yeteneği göstermiştir. Rusya ve Fransa’da tiyatro incelemeleri yapmıştı. Rusça, İngilizce, Fransızca bilir; piyano çalar, resim yapardı. Sesi de güzel olan bir hanımdı. Tiyatronun her türünde ve birçok rolde oyuncu olarak tam başarı göstermişti. 13 Şubat 1943 tarihinde yaşamını yitirdi ve İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
FİLMLERİ:
Ateşten Gömlek (1923)
Kız Kulesinde Bir Facia (1923)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Pierre Antier ve P. Cloquemin'in "Les Gardiens de Phare - Fener Bekçileri adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Muhsin Ertuğrul, Neyyire Neyir, Emin Beliğ, Ali Rıza, Aznif Mınakyan, Hakkı Necip Ağrıman
Yapım: Kemal Film (Seden Kardeşler)
Konu: Kuduz bir köpeğin ısırıp, kuduran oğlunu, kendi elleriyle öldürmek zorunda kalan bir babanın acı öyküsü.
Gösterim Tarihi: Mart 1924
Ankara Postası (1928)
Yönetmen ve Senaryo: Muhsin Ertuğrul (Francois de Curel'in "La Terre Inhumaine- İnsafsız Toprak" adlı eseri ile Reşat Nuri Güntekin'in "Bir Gece Faciası" adıyla uyarladığı oyundan)
Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar
Oynayanlar: Münire Eyüp (Neyyire Neyir), Nafia Arcan, İsmet Sırrı, Muhsin Ertuğrul, Behzat Butak, Ercüment Behzat Lav, İ. Galip Arcan, M. Kemal Küçük, Sait Köknar, Emin Beliğ Belli, Hüseyin Kemal Gürmen, Hazım Körmükçü, Vasfi Rıza Zobu
Yapım: İpek Film (İpekçi Kardeşler)
Konu: Kuvva-i Millicilerle çalışan bir kurye ile, sonunda hedefine ulaşan bir "taaruz emri"nin öyküsü.
Gösterim Tarihi: 2 Ekim 1929
Not: İki buçuk günde 16.575 kişi tarafından izlenerek o güne dek en büyük kasa geliri sağlandı.
Behzat Butak
"Ateşten Gömlek" filminde "Çavuş" rolünü oynamıştır. Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Behzat Butak
Hakkı Necip Ağrıman
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Hakkı Necip Ağrıman
Vasfi Rıza Zobu
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Vasfi Rıza Zobu
Refik Kemal Arduman
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Refik Kemal Arduman
SAYGILAR!..
Son düzenleme: