Bican Efendi Vekilharç (1921)
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu (Daniel Riche'nin "Le Pretexte-Bahane" ile İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci'nin "Hisse-i Şayia" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Vasfi Rıza Zobu, İ. Galip Arcan, Behzat Butak, Nureddin Şefkati
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Konu: Bir köşkte vekilharç olarak görev yapan Bican efendinin trajik öyküsü. Birbirini takip eden komik olaylar ve skeçlerden oluşan Bican Efendi Vekilharç Türk sinemasının ilk güldürü örneklerindendir.
Not: Kısa öykülü film. Şarlo filmlerinin etkilerini taşıyan ilk "sinema tipi" dizisi.
Eleştiri: Dönemin ün yapmış güldürü sanatçısı olan tiyatrocu Şadi Fikret Karagözoğlu, (1890- 1941) tiyatro sahnesindeki bu tiplemesiyle büyük başarı sağlıyordu. Bunun üzerine bu başarıyı beyaz perdeye film olarak aktarmak üzere kolları sıvadı ve “Bican Efendi Vekilharç“ adlı 22 dakikalık kısa filmiyle Türk sinemasında ilk güldürü tipini yarattı. Bican Efendi Mektep Hocası ve Bican Efendinin Rüyası ise giderek bir diziyi oluşturur.
Bunlardan sadece bir tanesi günümüze kalabilmiştir. Bu yüzden diğerlerinin çekilip çekilmediği konusunda bir takım kuşkular vardır. Günümüze kadar kalabilmiş olan Bican Efendi Vekilharç filmi için Giovanni Scognamillo, "Türk Sinema Tarihi" adlı eserinde; filmi Chaplin'in filmlerine olan benzerliği ve 1910'ların güldürü anlayışıyla olan yakınlığı ile değerlendirirken, yenilik olarak kameranın önceki eserlere nazaran daha fazla hareketli olduğuna değinmektedir. (Okan Ormanlı, “Türk Sinemasında Eleştiri” s: 25)
Şadi Fikret Karagözoğlu
Gerçek Adı: Hüseyin Şadi Karagözoğlu
Babası: Doktor Rıfat Bey
Doğum: 1890 – Beylerbeyi/İstanbul
Ölüm: 29 Aralık 1941 - İstanbul
Eğitim: Galatasaray Lisesi
Dedesi dönemin önemli din âlimlerinden Hacı Zihni Efendi, babası ise Doktor Rıfat Bey’di.
Eğitimini Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Okulda Ahmet Muvahhit, Refik Halit Karay ve Refi Cevat Ulunay gibi isimlerle tiyatro oyunları oynadı. Ailesi tiyatrocu olmasını istemediği için sahnede Fikret ismini kullandı. Bu yüzden, Şadi Fikret Karagözoğlu olarak tanındı. İkinci Meşrutiyet ilan edildikten sonra profesyonel olarak tiyatroculuğa başladı. Reşat Rıdvan ve İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci’nin tiyatro topluluklarında sahneye çıktı. 1910 yılında Burhaneddin Tepsi’nin Burhaneddin Bey Topluluğu ile Rumeli turnesine katıldı. Topluluk içindeki anlaşmazlıklardan dolayı Manastır’da turne sonuçlandırıldı. İstanbul’a dönüşte işsiz kalan Karagözoğlu, bir süre Polis Müdürlüğü Yazı İşleri’nde kâtiplik yaptı. Dört ay sonra görevini bırakarak yeniden tiyatroya döndü. Heveskârân, Burhaneddin Bey ve Donanma Cemiyeti topluluklarında oyunlar sahneledi.
Birinci Dünya Savaşı sırasında askere alındı. Askerden döndükten sonra Darülbedayi’de oyunculuğa devam etti. İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci’nin Daniel Riche’nin Bahane (Le Pretexte) oyunundan özgün bir şekilde uyarladığı Hisse-i Şayia isimli oyunda Bican Efendi tiplemesini canlandırdı. Bu tipleme ile çok başarılı oldu. Halk arasında Bican Efendi olarak anılmaya başladı. 1921 yılında Malul Gaziler Cemiyeti adına Bican Efendi tiplemesini sinemaya uyarladı. Bican Efendi Vekilharç, Bican Efendi Mektep Hocası ve Bican Efendi’nin Rüyası isminde arka arkaya üç film çekti. Böylece Türk sinemasının ilk seri filmlerine imza attı.
1923 yılında, aralarında Ahmet Muvahhit ve Behzat Butak’ın da olduğu bir ekiple İzmir’de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kabul edildi. Görüşmeden sonra Atatürk’ün isteğiyle Ankara’ya gitti. Burada tiyatroyu tanıtmak için Milli Sahne’yi kurdu. 1925’te İstanbul’a dönerek Raşit Rıza ve Behzat Butak’la Tepebaşı’ndaki Milli Sahne’de oyunlar sergiledi. 1927 yılında kalbindeki rahatsızlıktan dolayı tiyatroculuğu bırakmak zorunda kaldı. Emekli olduktan sonra bir süre Ferah Tiyatrosu’nu kiralayarak işletti. Tiyatro zarara uğrayınca işletmeciliği de bıraktı. 29 Aralık 1941 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
FİLMLERİ:
Bican Efendi Vekilharç (1921)
Bican Efendi Mektep Hocası (1921)
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Behzat Butak, İ. Galip Arcan
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Not: Kısa öykülü film.
Bican Efendinin Rüyası (1921)
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Behzat Butak, İ. Galip Arcan
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Not: Kısa öykülü film. Ve tüm kaynaklarda "Bican Efendi" dizisi, bir 'üçleme' olarak yer alıyor. Oysa yeni bir belgeye göre "Bican Efendi Belediye Müfettişi", "Bican Efendi Tebdil-i Havada'', "Bican Efendi Yeni Zengin" ve "Bican Efendi Para Peşinde" olmak üzere 4 kısa öykülü film daha çekilmiş. Royal Sineması'nda gösterime girip (24 Eylül 1917) halk önüne çıkan dizinin ilk filmi "Bican Efendi Belediye Müfettişi"dir. Ayrıca 7 filmden oluşan dizinin birincisi Müdafa-i Milliye Cemiyeti, sonrakiler ise Malul Gaziler Cemiyeti tarafından çekilir. (Bkz.: Ali Özüyor, Sinemanın Osmanlıca Serüveni, s. 132-134, De Ki yay., 2008)
Bican Efendi "Belediye Müfettişi" adlı dizinin ilk filmi (24 Eylül 1917 tarihli
Sabah Gazetesi ilanı).
Şehper Karagözoğlu
Şadi Fikret Karagözoğlu’nun eşidir. Kocasıyla beraber “Bican Efendi” filmlerinde oynadığından başka bir bilgiye ulaşamadım.
Vasfi Rıza Zobu
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Vasfi Rıza Zobu
İ. Galip Arcan
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: İ. Galip Arcan
Behzat Butak
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Behzat Butak
Nureddin Şefkati
Daha önce incelemesi yapılmıştır.
Sinemaya Emek Verenler: “Pençe” Filmi
SAYGILAR!..
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu (Daniel Riche'nin "Le Pretexte-Bahane" ile İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci'nin "Hisse-i Şayia" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Vasfi Rıza Zobu, İ. Galip Arcan, Behzat Butak, Nureddin Şefkati
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Konu: Bir köşkte vekilharç olarak görev yapan Bican efendinin trajik öyküsü. Birbirini takip eden komik olaylar ve skeçlerden oluşan Bican Efendi Vekilharç Türk sinemasının ilk güldürü örneklerindendir.
Not: Kısa öykülü film. Şarlo filmlerinin etkilerini taşıyan ilk "sinema tipi" dizisi.
Eleştiri: Dönemin ün yapmış güldürü sanatçısı olan tiyatrocu Şadi Fikret Karagözoğlu, (1890- 1941) tiyatro sahnesindeki bu tiplemesiyle büyük başarı sağlıyordu. Bunun üzerine bu başarıyı beyaz perdeye film olarak aktarmak üzere kolları sıvadı ve “Bican Efendi Vekilharç“ adlı 22 dakikalık kısa filmiyle Türk sinemasında ilk güldürü tipini yarattı. Bican Efendi Mektep Hocası ve Bican Efendinin Rüyası ise giderek bir diziyi oluşturur.
Bunlardan sadece bir tanesi günümüze kalabilmiştir. Bu yüzden diğerlerinin çekilip çekilmediği konusunda bir takım kuşkular vardır. Günümüze kadar kalabilmiş olan Bican Efendi Vekilharç filmi için Giovanni Scognamillo, "Türk Sinema Tarihi" adlı eserinde; filmi Chaplin'in filmlerine olan benzerliği ve 1910'ların güldürü anlayışıyla olan yakınlığı ile değerlendirirken, yenilik olarak kameranın önceki eserlere nazaran daha fazla hareketli olduğuna değinmektedir. (Okan Ormanlı, “Türk Sinemasında Eleştiri” s: 25)
Şadi Fikret Karagözoğlu
Gerçek Adı: Hüseyin Şadi Karagözoğlu
Babası: Doktor Rıfat Bey
Doğum: 1890 – Beylerbeyi/İstanbul
Ölüm: 29 Aralık 1941 - İstanbul
Eğitim: Galatasaray Lisesi
Dedesi dönemin önemli din âlimlerinden Hacı Zihni Efendi, babası ise Doktor Rıfat Bey’di.
Eğitimini Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Okulda Ahmet Muvahhit, Refik Halit Karay ve Refi Cevat Ulunay gibi isimlerle tiyatro oyunları oynadı. Ailesi tiyatrocu olmasını istemediği için sahnede Fikret ismini kullandı. Bu yüzden, Şadi Fikret Karagözoğlu olarak tanındı. İkinci Meşrutiyet ilan edildikten sonra profesyonel olarak tiyatroculuğa başladı. Reşat Rıdvan ve İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci’nin tiyatro topluluklarında sahneye çıktı. 1910 yılında Burhaneddin Tepsi’nin Burhaneddin Bey Topluluğu ile Rumeli turnesine katıldı. Topluluk içindeki anlaşmazlıklardan dolayı Manastır’da turne sonuçlandırıldı. İstanbul’a dönüşte işsiz kalan Karagözoğlu, bir süre Polis Müdürlüğü Yazı İşleri’nde kâtiplik yaptı. Dört ay sonra görevini bırakarak yeniden tiyatroya döndü. Heveskârân, Burhaneddin Bey ve Donanma Cemiyeti topluluklarında oyunlar sahneledi.
Birinci Dünya Savaşı sırasında askere alındı. Askerden döndükten sonra Darülbedayi’de oyunculuğa devam etti. İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci’nin Daniel Riche’nin Bahane (Le Pretexte) oyunundan özgün bir şekilde uyarladığı Hisse-i Şayia isimli oyunda Bican Efendi tiplemesini canlandırdı. Bu tipleme ile çok başarılı oldu. Halk arasında Bican Efendi olarak anılmaya başladı. 1921 yılında Malul Gaziler Cemiyeti adına Bican Efendi tiplemesini sinemaya uyarladı. Bican Efendi Vekilharç, Bican Efendi Mektep Hocası ve Bican Efendi’nin Rüyası isminde arka arkaya üç film çekti. Böylece Türk sinemasının ilk seri filmlerine imza attı.
1923 yılında, aralarında Ahmet Muvahhit ve Behzat Butak’ın da olduğu bir ekiple İzmir’de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kabul edildi. Görüşmeden sonra Atatürk’ün isteğiyle Ankara’ya gitti. Burada tiyatroyu tanıtmak için Milli Sahne’yi kurdu. 1925’te İstanbul’a dönerek Raşit Rıza ve Behzat Butak’la Tepebaşı’ndaki Milli Sahne’de oyunlar sergiledi. 1927 yılında kalbindeki rahatsızlıktan dolayı tiyatroculuğu bırakmak zorunda kaldı. Emekli olduktan sonra bir süre Ferah Tiyatrosu’nu kiralayarak işletti. Tiyatro zarara uğrayınca işletmeciliği de bıraktı. 29 Aralık 1941 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
FİLMLERİ:
Bican Efendi Vekilharç (1921)
Bican Efendi Mektep Hocası (1921)
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Behzat Butak, İ. Galip Arcan
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Not: Kısa öykülü film.
Bican Efendinin Rüyası (1921)
Yönetmen ve Senaryo: Şadi Fikret Karagözoğlu
Görüntü Yönetmeni: Fuat Uzkınay
Oynayanlar: Şadi Fikret Karagözoğlu, Şehper Karagözoğlu, Behzat Butak, İ. Galip Arcan
Yapım: Malul Gaziler Cemiyeti
Not: Kısa öykülü film. Ve tüm kaynaklarda "Bican Efendi" dizisi, bir 'üçleme' olarak yer alıyor. Oysa yeni bir belgeye göre "Bican Efendi Belediye Müfettişi", "Bican Efendi Tebdil-i Havada'', "Bican Efendi Yeni Zengin" ve "Bican Efendi Para Peşinde" olmak üzere 4 kısa öykülü film daha çekilmiş. Royal Sineması'nda gösterime girip (24 Eylül 1917) halk önüne çıkan dizinin ilk filmi "Bican Efendi Belediye Müfettişi"dir. Ayrıca 7 filmden oluşan dizinin birincisi Müdafa-i Milliye Cemiyeti, sonrakiler ise Malul Gaziler Cemiyeti tarafından çekilir. (Bkz.: Ali Özüyor, Sinemanın Osmanlıca Serüveni, s. 132-134, De Ki yay., 2008)
Bican Efendi "Belediye Müfettişi" adlı dizinin ilk filmi (24 Eylül 1917 tarihli
Sabah Gazetesi ilanı).
Şehper Karagözoğlu
Şadi Fikret Karagözoğlu’nun eşidir. Kocasıyla beraber “Bican Efendi” filmlerinde oynadığından başka bir bilgiye ulaşamadım.
Vasfi Rıza Zobu
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Vasfi Rıza Zobu
İ. Galip Arcan
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: İ. Galip Arcan
Behzat Butak
Ayrıca incelenmiştir.
Sinemaya Emek Verenler: Behzat Butak
Nureddin Şefkati
Daha önce incelemesi yapılmıştır.
Sinemaya Emek Verenler: “Pençe” Filmi
SAYGILAR!..
Son düzenleme: