Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Lovecraft'ın Dili, İzlenimler ve Teşekkür
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
birikmemiş. Ne kadar uzun süredir o dille haşır neşir olsanız da sözlüğe bakmadan anlamadığınız (veya yanlış anladığınız, bildiğinizi sandığınız ama bilmediğiniz) kelimeler oluyordu. Bazen muzırlık ediyor, en çetrefillilerinden bazılarını o ecnebi mesai arkadaşlarımıza soruyorduk! İnanın bazılarında onlar da zorlandıklarını, hatta o sözcük ve deyimleri hiç duymadıklarını itiraf ediyorlardı. Tıpkı bizlerin çok eski yıllarda yazılmış Türkçe bir kitabı okurken zorlandığımız gibi. Hatırlayın, lise edebiyat derslerinde artık kullanılmayan eskimiş kelimelerle nasıl boğuştuğumuzu ("Recaizade Mahmut Ekrem"in
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
'nı bir nesil sözlüksüz okuyamaz). Bu paragrafı hem bir girizgah olsun diye, hem de örnek alıp biz de güzel Türkçemizi zenginleştirme ve doğru kullanma yolunda benzer çabalara girer miyiz diye yazdım (Ne yazık ki ülkemizde gençler
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
konuşuyormuş, oysa Türkçe'de 100.000 kelime var). Ortaokul-lise yıllarına geri dönmek mümkün olsaydı Türkçe derslerine dört elle sarılır hiç bırakmazdım (Fen ağrlıklı olan okulumuzda en az önem verdiğimiz dersler arasındaydı Türkçe!-diğerleri beden, edebiyat, resim-iş!) İşte ben Lovecraft'ın eserleriyle ilk karşılaştığımda da böyle hissettim, yani bir tür "Araba Sevdası" okuyormuş gibi oldum! "Hggurak" dostum bu proje teklifini bana sunduğunda kitaba şöyle bir göz atıp hemen ilk iki hikayenin çevirisine başladım ve bana çok ağır geldi. Az daha bu çeviri projesini yarım bırakıp iade edecektim. Ama ikinci öyküden sonra Lovecraft'ın kendine has diline ısınmaya başladım İtiraf edeyim Lovecraft hiç tanımadığım bir yazardı (bu da benim ayıbım, oldukça ünlüymüş meğer), haliyle de hiçbir eserini okumamıştım. Ama durun, hemen, aşina olmadığın bir konuda neden çeviri yaptın o zaman, demeyin. Önce dersime iyice çalıştım. İşe girişmeden evvel Lovecraft'ın külliyatındaki orijinal düzyazı hikayelerinin çoğunu okudum. Tarzını anlamaya çalıştım. Hakkında yazılmış makaleleri okudum. Daha önce yapılmış birkaç çizgi uyarlamasına baktım. Sonunda anladım ki, aslında ben Lovecraft'ı yakından tanıyormuşum. Zira ondan fazlasıyla etkilenmiş olan yönetmenlerden Ridley Scott, Guillermo del Toro, John Carpenter gibi onlarcasının filmlerini izlerken aslında bilmeden hep Lovecraft'ı izlemişim, veya Stephen King, Alan Moore okurken (veya onlardan uyarlanan filmleri izlerken) biraz da Lovecraft okumuşum, seyretmişim (Ondan az veya çok etkilenmeyen bilim kurgu yönetmeni ve yazarı yok gibiymiş, "Alien"in set/makyaj tasarımcısı Hans Rudolf Giger bile ondan etkilenenler arasındaymış).
Sonra bu antolojideki grafik uyarlamalarının çevirisine bir daha baştan başladım. Hiç bu kadar çok sözlüğe başvurduğumu hatırlamıyorum. Anlamını bildiğimi sandığım bir kelimeyi veya kelime öbeğini Lovecraft bambaşka bir anlamda kullanmış, hiç yakası açılmadık eski kelimeleri seçmiş, tuhaf sıfatlar, tanımlamalar kullanmış, alışılmadık farklı cümle yapıları kurmuş. Başta sanki Şekspir çeviriyormuşum gibi geldi bana. Lovecraft yirminci yüzyılın başlarında yaşamış ve yazılarında haliyle o yılların dili hakim. Hikayelerinde konuşturduğu yöresel insanların tuhaf aksanlarının da işin içine eklenmiş olduğunu görünce, bu meydan okuma benim için daha da çetinleşti (Bazı hikayelerdeki yöresel dili, sarhoşun peltek konuşmasını, gemici argosunu vs Türkçeye çevrilirken haliyle normal konuşma diline dönüştürdüm, yoksa tuhaf kaçacaktı. New England köylüsünü, Anadolu köylüsü gibi konuşturmak, hiç de uygun olmazdı). Bir de bu eserin grafik uyarlamacıları, Lovecraft'ın özel diline saygıdan olsa gerek, dili hiç kendi kelimelerine dökmeden-çevirmeden, yorumlamadan onun düzyazı hikâyelerinden aldıkları sözcükleri kesip kısaltarak grafik roman balonlarının içine yapıştırmışlar. "Hggurak" dostumun da teşhis koyduğu gibi: "Eser genel olarak bir çizgi romandan çok resimle bezenmiş düz yazı roman olmuş". Durun, hemen "bizim okuduğumuz Lovecraft uyarlamaları hiç de böyle değil, aksine çok kolay anlaşılıyor" demeyin. Buradaki antolojide bu böyle (çeviriyi zorlaştıran etmen esas olarak bu zaten). Yoksa nette rastladığım bazı Lovecraft uyarlamalarında uyarlamacılar tamamen kendi cümlelerini, standart comics jargonunu kullanmışlar, hattâ bir tanesinde hemen hemen hiç balon yoktu (sözsüz uyarlama). Bu antolojinin netteki diğer Lovecraft grafik uyarlamalarından farkı, bence, Lovecraft'a en sadık uyarlamaları içermesi. Fırsat bulursanız Lovecraft'ın orijinal hikayelerini de okuyun, sadakati siz de göreceksiniz. Nettekilerin birçoğu son derece serbest uyarlamalar, üzerlerinde yazmasa bazılarının Lovecraft uyarlaması olduklarına inanmak bile çok güç.
1920'lerin gündelik dili bir yana, Lovecraft'ın kendine özgü apayrı bir dili ve terminolojisi de var. Sıklıkla Eski ve Orta İngilizce'den kalma kelime ve deyimleri kullanıyor. Hakkında yazılmış makalelerde, onun kullandığı dilin "Kuzey'in eski Gotik dili" olduğu yazıyor. 18. yüzyılda Kuzey Avrupa'nın Protestan ülkelerinden kaynaklanan "Gotik Edebiyatının eski dili"nin kökenleri eski ve Orta İngilizceye dayanıyormuş. Onların kökleri de Saksonca, Kelt dili (İskoçça, İrlandaca, Bretonca), Vikinglerin dili olan Eski Nors dilinin de dahil olduğu Kuzey Cermen dillerine dayanıyormuş. Lovecraft'ın ailesi de Nordik kökenli Püritan göçmenlermiş ve yazar ömrü boyunca çevresindeki değişime sürekli direnmiş (Biraz da, haydi ırkçı demeyim ama, ırklara fazla önem veriyor gibi geldi bana!). Hikayelerinde kendi uydurduğu bazı kitaplar bile var (örneğin "Necronomicon" adlı bir kitabı kütüphanelerde aramaya kalkmayın! Öyle bir kitap yok, ama sahiden varmış gibi öyle canlı bahsediyor ki, bu durum yazdıklarına sahte bir bilimsellik (Sözdebilimsellik) havası bile verebiliyor). Bu bilgi Lovecraft hayranları için lüzumsuz kaçmıştır, ama onu benim gibi yeni tanıyanlar için not düştüm! Dil uzmanlarının belirttiğine göre "Ph’nglui mglw’nafh Cthulhu R’lyeh wgah’nagl fhtagn" gibi kendi uydurduğu sözde eski kozmik yaratıkların-Tanrıların- diliyle söylenmiş cümlelerde bile Eski İngilizce'nin ses tekrarlı ritimleri hissedilebiliyormuş. Lovecraft'ın kendine has literatüründe, çok eski zamanlarda uzaydan dünyada gelmiş Tanrı-yaratıklara "Eskiler, Yüce Eskiler vs" adı veriliyor (Türkçedeki "iyi saatte olsunlar" tanımlaması aklıma geldi nedense!). Eserde bunun gibi pek çok türetilmiş şeyle karşılaşıyoruz.
Ben ne bir edebiyatçı, ne profesyonel çevirmen ne de bir dil uzmanıyım. Bu çeviriyi her zamanki gibi amatör bir ruhla yaptım. Uzun zaman ayırarak ve her aşamasında araştırıp kontrol ederek hata yapmamaya çalıştım. Böyle çalışmalar hangi yaşta olursa olsun, insana bilmediği birçok şeyi öğretiyor. Proje benim için yararlı oldu, bilmediğim birçok şey öğrendim.
Sevgili dostum "hggurak"a emekleri için teşekkür ediyorum. Onca sıkıntısının arasında sadece titiz bir balonlama yapmakla kalmadı, bütün sayfaları tek tek düzenleyip adam etti diyebilirim. Birçok hikayede tekst balonlara değil arka plan resmine yapışıktı, onları teker teker temizleyip Türkçe teksti arka plan üzerine tıpkı orijinalindeki gibi (zaman zaman orijinalinden daha güzel) yapıştırdı, yani bazı hikayelerde neredeyse her panel bir kapak çalışması oldu. Üstüne üstlük bu antoloji ciltleri kısa da değil, iki cilt 230 sayfadan fazla tutuyor. Bu kolay bir iş değil, zaten çok da uzun sürdü. Doğrusu balonlama/düzenleme işi de benim üzerimde olsaydı böyle titiz çalışamaz, yeni balonlar oluşturup panellere yapıştırırdım herhalde, ya da bu projeye baştan hiç başlamazdım. Orijinalini bulursanız kıyaslayın (özellikle de kapak sayfalarını), renkleri, kontrastı, netliği nasıl farklı, göreceksiniz. Aramızda hep şunu konuştuk: "Aceleye gelmesin, Çizgi Diyarı'na layık titiz bir çalışma olsun". Hggurak bence, bir profesyonel olmasının da hakkını vererek, harika bir iş çıkarttı.
Sabredip buraya kadar okuduysanız, antolojileri de bir solukta okursunuz tahmin ediyorum.
Saygılarımla.
Scanfan
Lovecraft'ın kendine özgü dilini yansıtan rastgele seçtiğim örnek balonlar aşağıda:
Linkler
(Lütfen ilgili resimlere tıklayınız)
Lovecraft ile ilgili makaleleri
toplu olarak indirmek için (0,4 Mb)
BONUS
H.P. Lovecraft - Toplu Eserleri
(3 Cilt - 1,400 sayfa - PDF formatında)(14 Mb)
Lovecraft Antolojisi
Cilt 1 (63 Mb)
Lovecraft Antolojisi
Cilt 2 (59 Mb)
Scanfan ve ben, sabrınız için çok teşekkür ederiz.
Hepinize iyi okumalar efendim...
Linkler
(Lütfen ilgili resimlere tıklayınız)
Lovecraft ile ilgili makaleleri
toplu olarak indirmek için (0,4 Mb)
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
BONUS
H.P. Lovecraft - Toplu Eserleri
(3 Cilt - 1,400 sayfa - PDF formatında)(14 Mb)
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Lovecraft Antolojisi
Cilt 1 (63 Mb)
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Lovecraft Antolojisi
Cilt 2 (59 Mb)
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Scanfan ve ben, sabrınız için çok teşekkür ederiz.
Hepinize iyi okumalar efendim...
Son düzenleme: