Testus (Bilginizi Test Edin) - 008

[scanfan]

"Testus"
Bilginizi Test Edin - 008
Hazırlayan: Ahmet Turhan Altıner

"Nokta"nın 1 Mart 1992 tarihli sayısından. Bu "Testus"un konusu "balinalar", başlığı ise "Abidik Mobidik".
Öncelikle hepinize günaydın, ve iyi eğlenceler...

(Not: Cevaplarda dergi tashih hatası yapmış. Dikkate almayınız.)

​

 

[scanfan]

Gömlek yakalarının bükülüp buruşmaması için onları dik tutan ve yakanın arkasındaki bir oluğa içerden sokuşturulan bir çubuk vardır. Şimdilerde plastikten yapılan bu esnek çubuğa "yaka balinası" denmektedir. Çok eskiden bunlar balinaların dişlerinden (ağızlarındaki fırçamsı yapı) yapılıyordı (kaz kemiği, metal vb de kullanılmış). Balinaların neredeyse soylarını tüketme noktasına getirinceye kadar vahşice avlandıkları dönemlerde hayvanın her dokusundan yararlanmayı kafasına koymuş girişimciler hayvanın dişlerini de boşa götürmemişler(!) ve bu şekilde değerlendirmişler. Sonradan balina dişinin yerini başka materyaller alsa da adı aynı kalmış. Çocukken çarşılarda satıcıların bağıra bağıra "yakalara balina!" diye bunu sattıklarını (biz de çok alırdık) hatırlarım. Ama belki de 1960'larda bunlar artık plastikten yapılıyorlardı, ya da sahiden balina dişi kullandık, bilemiyorum.

Bu bilgileri çok eskiden edinmiştim, A.T. Altıner de cevabın yanına soru işareti koyduğuna göre acaba bu bir söylenti mi diye araştırdım. Doğruymuş.İngilizcede "collar stays" deniyormuş bunlara. Yapıldığı muhtelif mazlemeler arasında "balina çubuğu" (Baleen) da varmış. Baleen, bazı tür balinaların ağzında bulunan boynuzsu eleklere verilen admış. Zavallı hayvancağız bu organını, deniz suyunu süzüp içinden planktonları toplamak için kullanıyormuş.

​

 

[Lichtenberg]

Kanımca, burada gene bir hata var: "Whale", bilinen İngilizce. İzlandaca bunu "yabancı sözcük" olarak devralmış olması pek olası değil, çünkü İzlandalıların kendilerinin eskiye dayanan bir denizcilik kültürü var, tüm İskandinavlar'ın olduğu gibi. İzlandaca, Danimarkaca ile İsveçce ile akrabadır, Norveçce ve Faröer Adaları dili ile birlikte "Eski Kuzeyce" ("Old Norse") diline dayanırlar. Yani sözcük, bu ikisine benzer bir sözcük olması gerek. Vikipedi'de açıp, dili İzlandaca'ya tıklandığında, madde "Hvalir" olarak geçiyor. Buradaki "-ir" sonekinin çoğulu ifade ettiği varsayılsa, sözcük İsveçcesi'nin aynısı oluyor.


Balina'dan, "Sarah Bernhardt" macerasında Red Kit de yeterince nasibini almıştı

 

[scanfan]

Bir "Moby Dick" betimlemesi. Bu illüstrasyona bayıldım.(Tabii yukarıdaki Red Kit sayfasındaki de müthiş)

​

 

[direnc11]

İlk kez tüm soruları bildim ama bunların doğruluklarını sınayacak cevap anahtarı yok (dermişim).

Konumuzla doğrudan alakalı değil ama Beluga'yı görünce söylemeden geçemeyeceğim. Bu ismi taşıyan bir votka var. Elbette meraklısına söylüyorum: Denk düşürdüğünüzde sakın ola affetmeyin. Olağanüstü bir votkadır. Bu arada bu sorunun doğru cevabı d seçeneği yani "beyaz".

Keyifli gidiyor. Sağalasın üstadım.

 

[scanfan]

Bu "Moby Dick karikatürü"nü yeni paylaşılan "Leman 1082"den almıştım. Silmeye de kıyamadım. Ayrı bir konu altında paylaşsam fazla bir anlamı olmayacaktı, üstelik ÇD'nda dağınıklık yaratacaktı. Konu bütünlüğü sağlaması açısından bu karikatürü geçenlerde "Moby Dick"in çokça irdelendiği bu konunun
altına ekledim.

​