Testus (Bilginizi Test Edin) - 142

[scanfan]

"Testus"
Bilginizi Test Edin - 142
Hazırlayan: Ahmet Turhan Altıner

Haftalık "Nokta" dergisinin 8 Nisan 1990 tarihli sayısından. Testus'un bu defaki konusu "sinema salonları", başlığı ise "Dirsek dirsek illüzyon".

​

 

[scanfan]

Japonya'da

Onca yıl sinemaya yakın ilgi duydum, sayısız kitap/döküman okudum ama bu ayrıntıyı bilmiyordum. Aslında benim bildiğim şöyleydi: Japonya'da sessiz sinema döneminde projeksiyon perdesinin yanına oturup filmi seyirciye yani tüm salona birden anlatan (açıklayan) görevliler varmış. "Benshi" denen bu sanatçılar hem yerli Japon filmlerini Japon seyirciye açıklıyor, hem de alt yazılı yabancı filmleri okuma bilmeyen Japonlar için okuyor/açıklıyormuş. Doğrusu Ahmet Turhan Altıner'in anlattığı gibi özel biletli kişilerin yanındaki koltuğa oturup tek bir kişi için açıklama yapanını duymamıştım, biraz lüks bir uygulama gibi geldi bana, o biletler bayağı pahalı olmalı (ama mümkün). Aslında bu "Benshi"lik ve onların anlatım sanatı çok özelmiş, önemli adamlarmış bu "Benshi"ler, gösterinin yıldızı da onlarmış. (bizdeki eski dublaj sanatçıları gibi), film üzerinden karakter tahlili filan yaparlarmış, oyuncu hakkında bilgiler verirlermiş, filmi manzum bir tarzda ve hamasi bir biçimde anlatanlar da varmış. Doğaçlama filan da yapıyorlardı haliyle. Şimdi "kaybolmuş Japon sanatları" arasında sayılıyormuş. Biliyorsunuz Batı'da da (ve haliyle bizde) bunu müzikle yapıyorlardı. Sinemanın büyüklüğü, filmin önemi ve bölgenin zenginliğiyle doğru orantılı olarak sinemalarda ya tek bir piyano veya küçük bir org eşliğinde ya da büyük bir orkestra eşliğinde sessiz film gösterileri yapılıyormuş. Bu perfomans sanatçısının (genelde tek oluyor) yeteneğine bağlı olarak filme büyük katkısı oluyormuş. Ama Japonlarınki çok özel bir uygulama. Sesli filmlerin yaygınlaşmaya başladığı 1930'lara kadar sürmüş bu "Benshi"lerin performansları. Bu arada şimdi baktım, "Benshi"lerin sanatına da "setsumei" deniyormuş (bu sözcüğü aklıma tutamam sanıyorum, Benshi daha kolay!). Gerçekten de güçlü bir "sendikaları" varmış bu Benshi'lerin, 1929'da sesli film geldiğinde büyük bir grev yapmışlar (ve kazanmışlar). 1935'teki kanlı grevlerinden ise sonuç alamamışlar, sokak performanslarına yönelmişler. Bir kısmı köy sinemalarına gitmiş vs. Japonya'da halen bu sanatı canlandırmaya çalışanlar varmış.

Batı'da

​

 

[Lichtenberg]

ertesi gün salonun içi:

Yangın çıktığında, içeride "Geyikler" adında rejimi ve düzeni eleştiren bir toplumsal eleştiri filmi sahneleniyordu. Olay yerine yetişen üç itfaye aracının ise üçünün de su tankları boştu! Buna karşın, bugüne değin, ne kesin ölü sayısı, ne de yangını kimin çıkardığı belli değil. Molla yanlıları ile Şah taraftarları, birbirlerini suçladılar ve hala suçluyorlar, ve ikisinin de çikarmış olma olasılığı var....